Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Teoretycznepodstawypracy
stosunkamigospodarczymi,społecznymi,atakżeogólniepanującymioby-
czajami,wyznawanymiwartościamiiprzyjętąświatopoglądowąideologią.
Początkówhistorycznegorozwojupolitykioświatowejposzukujesię
wscentralizowanychsystemachorganizacjiizarządzania,opartychnabiu-
rokratycznymmodeluMaxaWebera
28
.Abstrahującoddokonywaniaanalizy
biurokracji,eksponującejwadyizaletyteoretycznychzałożeńtejżekoncepcji,
niesposóbniezgodzićsięzkonstatacjąNowosad,że„szkolnictwowcen-
tralniezarządzanychmodelachoświatowychtraktowanejestinstrumental-
nie”
29
.Podłożeowegoinstrumentalizmustanowizjednejstronywarunkujący
specyfkępodejmowaniaprocesówdecyzyjnychhierarchicznyukładstruktur
funkcjonowaniaoświaty,zdrugiejzaśnadmiernabiurokratyzacjaadministra-
cjiizarządzania,znajdującawyrazwreglamentacjidziałańoświatowych.
Zwyraźniehierarchicznejstrukturyicentralnegozarządzaniaoświatą
wynikałspecyfcznyukładsiłdecyzyjnych,pozbawiającymniejszestruktural-
niejednostkiwłasnych,autonomicznychinicjatywdziałania,sprowadzający
jedorolikonformistycznychrealizatorówodgórnieustalonychkoncepcji.
Nośnikiemwszelkichzmianiinnowacjibyłyzałożenianaczelnychorganów
władzy,któretozałożeniaswymzakresemobejmowałycałysystemoświaty,
nieuwzględniającspecyfkinieustanniedokonującegosięwjejwewnętrz-
nymobszarzezróżnicowania,będącegowynikiemchociażbyodmiennych
kontekstówtowarzyszącychfunkcjonowaniuposzczególnychjednostek
strukturalnych.Takskonstruowanysystemfunkcjonowaniaoświatywpływał
nastabilizacjęistniejącychstrukturiprocedurkosztemposzukiwanianowych
sposobówrozwiązywaniabieżącychproblemówitrudności.Kierowanyprzez
urzędyirozporządzeniaformalnoprawneniemobilizowałczłonkówszkolnej
społeczności–aniuczniów,aninauczycieli–dowypracowanialepszych
wyników,koncentrującsięjedynienaposzukiwaniuieliminowaniubłędów,
anienacałościowejpoprawiejakościpodejmowanychdziałań.
Nacharakterystycznądlabiurokratycznegomodeluadministracjiizarzą-
dzaniareglamentacjędziałań,mającązapewnićrównomiernośćistabilność
realizowanychformaktywności,jakonajednązogólnychdysfunkcjitejże
koncepcjiwskazywałRobertMerton,posługującsięwkontekścieefektyw-
nościjejfunkcjonowaniapojęciemwyuczonejbezradności30.
Reglamentowaniedziałańnapłaszczyźnieedukacji,wobliczudynamiki
zmiancechującychwspółczesnerealia,sprawia,żeichefektkońcowyjest
dośćniepewnyiniedokońcaprzewidywalny.Centralnesystemyzarządzania
wobszarzeplanowaniadziałańoświatowychwniewystarczającymstopniu
respektująbowiempluralizmwarunkówżyciauczącychsię,nieuwzględniają
28I.Nowosad,Możliwościiograniczenia…,s.130.
29Tamże,s.131.
30R.Merton,Teoriasocjologicznaistrukturaspołeczna,WydawnictwoNaukowePWN,
Warszawa2002,s.258–261.
