Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
staje,żejesttopodźwięknierzewności:niestety,ostatni!aleotuchyiulgi:
nareszcieostatni!Poetanieprzypadkowo,tymbardziejniedlaapoteozy,
czynizajazdjednymzwęzłówakcji,awokolicznościachjegopodkreśla
bezprawność,samowolę,zbrodniczewarcholstwo.Byłobyszkodliwym
bałamuctwemprzypuszczać,żepoetapatrzynazajazdjakonajedenztych
przejawówstaropolskiegożyciapublicznego,którym,gdybywystąpiły
wczystejformie,należałbysięszacunek.Nie,patrzyłonnaniegotrzeźwo
isurowo,rzeczywiście–jakjużrazpowiedziano–„uważałzajazdzanaj
potężniejszyobjawinstynktówzgubnychdlaspołeczeństwa”,widział,
żeczyniłon,jednostkępanemwpaństwie,oddawałwjejręcerządy
iwymiarsprawiedliwości,odjejwidzimisięczyniłzależnymspokój
ibezpieczeństwoinnych”[12].Wprzypiskudotytułupowiedziałautor
wyraźnie,cosądziotymrakutrawiącymprawnopaństwowyorganizm
Polski;powołałtamzłowrogieprzykładyZborowskiego,Stadnickiego,
podkreślił„zepsuciepublicznychobyczajówRzeczypospolitej”
izaznaczył,żetylkonapodłożuzepsuciatakizorganizowanywybryk
samowoliutrzymaćsięmógłprzezdługielata.Ażwreszciezłosię
przesiliło,rozegrasięotoprzednamizajazd„ostatni”.Alezarazemstanie
sięonjużźródłemwstrząsumoralnego,zawiązkiemodrodzenia.
Drugiegogrzechupolitycznegonietrzebadługoszukać;zniegowyrasta
całaakcjapoematu.TragicznestarcieStolnikazJackiemSoplicą
unaocznianam,dojakichtonieszczęśćdochodziło,gdywśródszlachty
polskiejpadłabutanabutę,gdynawąskiejkładceżyciazaszłysobiedrogę
dwieniczymnieuhamowane,dumąroznoszonejednostki.Przerost
izwyrodnienieindywidualizmu,anarchicznapycha–otozłowciele
dawnejRzeczypospolitejrówniegroźne,jakzanikszacunkudla
sprawiedliwości.
Jeżelizaśpoetawłączawobrazstaropolszczyznytakiezastarzałe
izłowrogiegrzechyjawneplemienia,włączajeniepototylko,
byjezrozmachemepickimprzedstawić,ależteżbyjerozwiązać.Uczynić
tomożeatolidopierozwyżynjakiejświary,jakiegośniewzruszonego
przeświadczenia.Wiarętęiprzeświadczeniemusiałbyłwięcjużznaleźć
wsobie,cowięcej,czymśspozasiebiemógłbyłtakżejepodeprzeć
iutwierdzić.Ugruntowanieprzeświadczeniaotym,żeplemiępolskie
mawsobiemocodrodzeńczą,mocwyjściazprzepaściupadku,znalazł
