Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
członamijakaśistotnarelacja,izapowiadatemat:ostatnizajazd
naLitwie.Możnaprzyznaćrangęszczególnądrugiejczęścitytułu,
zawartemuwniejsłowu„ostatni”.Możejesttopoprostu
stwierdzeniestanuistniejącegowświecieprzedstawionym,lecz
możetkwićwnimgłębszeznaczenie,któreakcentujedodatkowo
ówmomenthistoryczny:ostatni,bowiemzamykającypewienetap
dziejówPolski.Dalejnastępujepodtytuł,konkretyzujeontemat
iczasakcji:Historiaszlacheckazr.1811i1812[96].Tak–zwoli
autora–byłoprezentowanedziełoodpierwszegowydania.
Rozbudowanytytułwskazuje,żewydarzeniemkulminacyjnymjest
zajazd,któryjako„ostatni”odgrywarolęszczególną.
CzyjednaktytułowypanTadeusz,który„przywiozłwstronyswe
rodzinne/Duszęczystą,myślżywąiserceniewinne”(I622–623),
rzeczywiściejestgłównymbohateremutworu,czytowokółjego
osobyrozwijasięakcjaiczynajważniejszymjejmomentemjest
szlacheckizajazd?[97]Pytaniatoistotne,gdyżzajazdniejest
wkompozycjipoematuszczególnieeksponowany–zarazponim
następujebitwawypełniającaksięgędziewiątą,alejeszczeprzez
trzydalszeksięgiakcjatoczysiężywoiwzniośle,zmierzając
kunajwyższemuemocjonalnemutonowiwfinale.Miejscewtytule
zapewniałbyzatemzajazdowifakt,żejest„ostatni”,wprawdzienie
wkompozycjipoematu(wobrębiefabułyniczegoniekończy,
akcjatoczysiędalej),alemożewpolskichdziejach.Wbudowie
całościtekstuówelementwyznaczawyraźnypodział–naczas
miniony,któryotaczanysentymentemwspomnieńwchwilipisania
PanaTadeuszaodszedłwprzeszłość,inaoczekiwany
zżywiołowymentuzjazmemczaswielkiejwojnyzRosją,
zperspektywąnadchodzącejwolnościojczyzny.Słowo„ostatni”jest
wtrącaneizwracauwagętakżewinnychkontekstach,naprzykład
otwierafinałowąksięgę,dwunastą,zapowiadającrównież
„ostatnią”ucztęstaropolską.Jakbygórowałonadprzedstawioną
historią,obejmująccałyówznikającydawnyświat.
