Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jednośćiróżnorodnośćkomórek
Komórkisątakżeniezwyklezróżnicowanepodwzględemwymagańcheż
micznych.Niektóredożyciapotrzebujątlenu,dlainnychtengazjest
śmiertelnietoksyczny.Niektórekomórkijakosurowcezużywająniewiele
więcejniżditlenekwęgla(CO
2
),światłosłoneczneiwodę,innepotrzeż
bujązłożonejmieszaninycząsteczekwytwarzanychprzezinnekomórki.
PYTANIE1.1
„Życie”jestłatwedorozpoznania,
lecztrudnedozdefniowania.
Wedługjednegozpopularnych
podręcznikówbiologicznych
istotyżywe:
1.Sąwysocezorganizowane
wodróżnieniuodnaturalnych
obiektównieożywionych.
2.Wykazująhomeostazę,
utrzymującstosunkowostabilne
środowiskowewnętrzne.
3.Rozmnażająsię.
4.Rosnąirozwijająsięzprostych
zaczątków.
5.Pobierajązotoczeniamaterię
ienergięiprzekształcająje.
6.Reagująnabodźce.
7.Wykazująadaptację
doswojegootoczenia.
Biorącpoduwagętecechy,oceń
osobę,odkurzacziziemniak.
Teróżnicewwielkości,kształcieiwymaganiachchemicznychodzwierż
ciedlajączęstoróżnicewfunkcjachkomórek.Niektórekomórkisąwyspeż
cjalizowanymifabrykamiwytwarzającymiokreślonesubstancje,takiejak
hormony,skrobia,tłuszcze,latekslubbarwniki.Inne,jakkomórkimięśż
niowe,stanowiąsilniki,którespalająpaliwodowykonaniapracymechaż
nicznej.Jeszczeinne,jakzmodyfikowanekomórkimięśniowewęgorza
elektrycznego,sągeneratoramielektryczności.
Niektóremodyfikacjedoprowadzajądotakiejspecjalizacjikomórki,że
przestajeonasięnamnażać,awięcniemakomórekpotomnych.Taka
specjalizacjabyłabybezsensuwprzypadkukomórki,któraprowadzi
samotnytrybżycia.Jednakżeworganizmiewielokomórkowymistnieje
podziałpracymiędzykomórkamiumożliwiającyniektórymznichskrajną
specjalizacjędowykonaniaokreślonychzadańprzyrównoczesnymuzaż
leżnieniuichodotaczającychkomórekwzakresiewieluwymagańpodstaż
wowych.Nawetnajbardziejpodstawowapotrzebazewszystkich–przeż
kazaniainstrukcjigenetycznychorganizmudonastępnegopokolenia–
zostajepowierzonaspecjalistom,komórcejajowejiplemnikowi.
Wszystkieżywekomórkifunkcjonują,opierającsię
napodobnychpodstawowychprocesachchemicznych
Mimoniezwykłegozróżnicowaniaroślinizwierzątludzieodniepaż
miętnychczasówzdawalisobiesprawęztego,żeorganizmytecoś
zesobąłączy,coś,copozwalawszystkiejenazywaćistotamiżywymi.
Choćjednakrozpoznanieżyciawydawałosiędośćłatwe,tojużokreż
ślenie,wjakimznaczeniuwszystkieistotyżywesąpodobne,okazało
sięwybitnietrudne.Wpodręcznikachmusianowięczadowolićsiędefiż
nicjamiżyciawykorzystującymiabstrakcyjneterminyogólnezwiązane
3
(A)
100um
(B)
25um
(C)
25um
(D)
5um
(E)
3um
Rys.1.1.Komórkimająróżnekształtyirozmiary.Zauważbardzoróżnepaskiskalidlaposzczególnychmikrografi.(A)Rysunek
pojedynczejkomórkinerwowejzmózgussaka.Komórkatamapojedyncząnierozgałęzionąwypustkę(akson),skierowanąkugórze
obrazu,przezktórąwysyłasygnałyelektrycznedoinnychkomóreknerwowych,orazogromne,rozgałęzionedrzewowypustek
(dendrytów),przezktóreodbierasygnałyodnawet100000innychkomóreknerwowych.(B)Paramecium(pantofelek).Tenpierwotniak–
pojedynczaogromnakomórka–pływa,używającbijącychrzęsekpokrywającychjegopowierzchnię.(C)Powierzchniapłatkakwiatu
lwiejpaszczy(wyżlinwiększy,Antirrhinummajus)ukazujeuporządkowanywzorzecściśleupakowanychkomórek.(D)Makrofag
rozpościerasięjaknajmocniejpodczaspatrolowaniatkanekzwierzęcychwposzukiwaniuatakującychmikroorganizmów.(E)Komórka
drożdżyrozszczepkowychuchwyconawtrakciepodziałunadwiekomórki.Znajdującasiępośrodkusepta(wybarwionanaczerwono
barwnikiemfluorescencyjnym)budujeścianęmiędzydwomajądramikomórkowymi(równieżwybarwionenaczerwono),które
rozdzieliłysiędodwóchkomórekpotomnych;natymzdjęciubłonykomórkisąwybarwionezielonymbarwnikiemfluorescencyjnym
(A:HerederosdeSantiagoRamónyCajal,1899;B:dziękiuprzejmościAnneAubussonFleury,MichelaLaurentaiAndréAdoutte’a;
C:dziękiuprzejmościKimFindlay;D:odP.J.Hanleyetal.,Proc.Natl.Acad.Sci.USA107:12145–12150,2010,zazgodąNational
AcademyofSciences;E:dziękiuprzejmościJanosaDemeteraiShelleySazer)
