Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Komórkipodmikroskopem
Komórkistałysięwidocznedopieropowynalezieniumikroskopu
wXVIIwieku.Przezkolejnesetkilatwszystko,cowiemyokomórkach,
odkrywanoprzyużyciutegoinstrumentu.Mikroskopyświetlnewykorzyż
stująświatłowidzialnedooświetleniapreparatówitooneporazpierwż
szyumożliwiłybiologomujrzeniezłożonejstruktury,którastanowipodż
stawęwszystkichistotżywych.
Choćobecnemikroskopyzawierająwielewyrafinowanychudoskonaleń,
towłaściwościświatła,wszczególnościdługośćfali,ograniczająjakość
szczegółów,któremogązostaćujawnione.Wynalezionewlatach30.
XXwiekumikroskopyelektronowepokonujątoograniczeniepoprzez
wykorzystaniestrumienielektronów,zamiastświatłajakoźródłaoświetż
lenia;ponieważdługośćfalidlastrumieniaelektronówjestznacznie
mniejsza,takiemikroskopybardzopoprawiająnaszązdolnośćdoujrzenia
drobnychszczegółówbudowykomórek,aniekiedyumożliwiajądostrzeż
żenieniektórychpojedynczychwiększychcząsteczek.
Wtympodrozdzialeopiszemyróżnerodzajemikroskopiiświetlnejielekż
tronowej.Teniezbędnenarzędziawspółczesnejbiologiikomórkisąstale
ulepszane,dziękiczemuujawniająnowe,niekiedyzaskakującedane
obudowieidziałaniukomórki.
Wynalezieniemikroskopuświetlnegodoprowadziło
doodkryciakomórek
WXVIIwiekusoczewkiszklanebyłyjużnatyledobre,byumożliwić
wykryciestrukturniewidocznychgołymokiem.Używającinstrumentu
wyposażonegowtakąsoczewkę,RobertHookezbadałfragmentkorka
iw1665rokupoinformowałTowarzystwoKrólewskiewLondynie(The
RoyalSocietyofLondon),żekorekjestzłożonyzmnóstwamaleńkich
przedziałów.NazwałteprzedziałyHkomórkami”(ang.cells),gdyżprzyż
pominałymucelezajmowaneprzezmnichówwklasztorach.Nazwa
sięprzyjęła,mimożestruktury,któreopisałHooke,właściwiebyłyściaż
namikomórkowymi,którepozostałypośmierciprotoplastówżyjących
wichobrębie.WkolejnychlatachHookeijemuwspółczesnyholenderż
skiuczony–AntonivanLeeuwenhoek–mielimożliwośćobserwowania
żywychkomórek,widzącporazpierwszyświatwypełnionyruchliwymi
mikroskopijnymiorganizmami.
Przezprawie200lattakieurządzenia–pierwszemikroskopyświetlne–
pozostałydośćegzotycznymiinstrumentami,dostępnymijedyniedlanież
wieluzamożnychludzi.DopierowXIXwiekuzaczętopowszechnieużywać
mikroskopówdoobserwacjikomórek.Pojawieniesiębiologiikomórkijako
odrębnejdyscyplinynaukowejbyłoprocesemstopniowym,doczegoprzyż
czyniłosięwieleosób.Zwyklemówisię,żejejoficjalnenarodzinyzostały
ogłoszonewdwóchpublikacjach:pierwszej–botanikaMatthiasaSchleż
idenaz1838roku,idrugiej–zoologaTheodoraSchwannaz1839roku.
WtychpublikacjachSchleideniSchwannudokumentowaliwynikisysteż
matycznychbadańtkanekroślinizwierzątprzyużyciumikroskopuświetlż
nego,pokazując,żekomórkisąuniwersalnymielementamibudulcowymi
wszystkichżywychtkanek.Ichprace,atakżepraceinnychXIXżwieczż
nychmikroskopistów,powolidoprowadziłydozrozumienia,żewszystż
kieżywekomórkipowstająprzezwzrostipodziałjużistniejącychkomóż
rek–zasadętęokreślasięniekiedymianemteoriikomórkowej(rys.1.5).
Idea,żeżyweorganizmyniepowstająspontanicznie,alemogąbyćtwoż
rzonejedynieprzezistniejąceorganizmy,byłaostrokwestionowana,ale
ostateczniezostałapotwierdzonawlatach60.XIXwiekuwseriielegancż
kichdoświadczeńLudwikaPasteura(patrzpytanie1.3).
Zasada,żekomórkipowstająwyłączniezwcześniejistniejącychkomórek
idziedzicząichwłaściwości,leżyupodstawcałejbiologiiinadajejejwyjątż
kowywymiar:wbiologiiwszystkiepytaniaoteraźniejszośćsąnieuchronnie
7