Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
oparytetach,wobecktórejgłównesiłypolitycznekrajuzachowałydalekoposuniętąostrożnośćirezerwę.
AutorKryzysumęskościwewspółczesnymświecie,ZbyszkoMelosik,wjednymzwywiadówobrazowoprzedstawiłnarastającyproblemfeminizacji
życiaspołeczno-gospodarczego:
Współcześnimężczyźni,wporównaniuzeswoimiojcami,itaksąjużbardzomocnosfeminizowani.Jeślidodatkowowczasachzałamaniagospodarkiprzejmąwięcejcechkobiecych,
wniedługimczasiemożemymiećdoczynieniazichkońcem33.
Tękasandrycznąwypowiedźznanegosocjologaodczytujęjakozapowiedźwzględnierychłego–wkategoriachogólnocywilizacyjnych–schyłkukultury
patriarchalnejorazsukcesywnegorezygnowaniaprzezmężczyznzdotychczasowychpozycjiwżyciupublicznym,zwłaszczawkierowniczych
strukturachprzedsiębiorstwiworganachwładzyprzedstawicielskiej.
Wostatnichlatachnarynkacheuropejskichiamerykańskimmężczyźnitracąpracędwukrotnieczęściejniżkobiety.Dziejesiętakchoćbydlatego,
żezarabiająwięcejniżone,aniesąodnichwydajniejsi34.„Kryzysgniekobiety,amężczyznłamie”,gdyżpozwolnieniutowłaśniemężczyźnimają
większetrudnościzeznalezieniemnowejpracy35.
1.4.Stereotypmężczyznyjakosprawcyprzemocy
Współczesnośćbywarozpatrywanajakoarenazmagańmiędzystaryminowymporządkiemspołecznym.Pomimonarastającejwspołeczeństwach
Zachodufeminizacjiżyciazbiorowego,maskulinizacjikobietizniewieścieniamężczyznnadalutrzymująsiętakzwanepryzmatypłci,przezktóre
mieszkańcyAmerykiiEuropypatrząnaświatspołeczny.Trudnosiędziwić,gdyżzjawiskotoopierasięnasilniezakorzenionychwpsychiceludzi
mechanizmach,któreodwołująsiędouznanychmodelizprzeszłości,zarównonajbliższej,jakiczasówodległych,anawetprehistorycznych.Zgodnie
ztymiarchetypamiświatmęskiopierasięnawładzy,dominacji,sileiniezależności,akobiecy–nauległości,bezsilnościipasywności.Wciągu
ostatnichkilkudziesięciulat,mimopostępującychzmianwrelacjachmiędzypłciami,nadalznacznegrupyosóbżyjącychwkulturzezachodniej
posługująsięwyobrażeniem,wmyślktóregomężczyźniodurodzeniasąistotamiagresywnymiiwładczymi,obsesyjniedążącymidoprzewaginad
innymiipowiększaniaswegostanuposiadania.Kobietyzaś–wedługtychsamychopinii–charakteryzujewrodzonazdolnośćdoempatii,współpracy
ipartnerstwa.Wramachtegouproszczonegospojrzenianaświatmężczyznomprzypisujesięwinyzawszelkiezło,jakiekiedykolwiekdotykałoludzi:
wojny,niewolnictwo,wyzysk,niesprawiedliwypodziałdóbr,aprzedewszystkimszafowanieprzemocąwstosunkachmiędzypersonalnych.Wskrajnych
przypadkachmożnasięspotkaćzprzejawamimizoandrii(niechęcidomężczyzn),któradomagasięuznania,żeprzemocjakozjawiskospołecznejest
właściwatylkomężczyznom.
Tendencyjnyizgruntunieprawdziwyobrazprzyjąłsięwniektórychkręgachspołecznych,zwłaszczawtychśrodowiskach,któreapriorinadają
kobietomrolęofiar,amężczyznzaliczajądozbiorowejkategoriioprawców.Wmyśltegostereotypukobietyniemająwpływuinieponosząmoralnej
odpowiedzialnościzanic,mężczyźnizaświnnisąkażdemuprzejawowipatologiispołecznej,aichodpowiedzialnośćjestwyłącznaicałkowita.
Napoparcietegosposoburozumowaniaprzytaczasięliczneprzekazyhistoryczne,zktórychwynika,żeprzeztysiącelatrozwojuspołecznościkobiety
byłyobiektemprzedmiotowegoibezwzględnegotraktowaniaprzezmężczyzn.Nawetichbliscy(ojcowie,mężowieiinnimęscykrewni)traktowali
jejakowłasność,którąmoglibezograniczeńrozporządzać.Byływięcsprzedawaneikupowanejakożonyiniewolnice,zależałyoddobrejwoli
inastrojówswoichpanów,zawszemusiałybyćbezwarunkowoposłuszneilojalne.Jakoistotysłabszeibezbronne,atakżewznaczniemniejszym
stopniuniżmężczyźnichronioneprzezprawo,byłyłatwiejszymniżmężczyźnicelemzabójstw,gwałtów,porwańiinnychprzestępstw.Wstarożytnych
iśredniowiecznychspołeczeństwachcodziennościąbyłozmuszanieichdozachowańniezgodnychzichwłasnąwolą.Tensposóbtraktowaniakobiet
sankcjonowaływierzeniareligijneiprzekazywanezpokolenianapokolenieobyczaje,patriarchalnymodelrodzinyipowszechnewykluczenie
przedstawicielekpłcisłabejzżyciapublicznego.Przeztysiącleciamiałystatus„drugiejpłci”–zależnejod„tejpierwszej”,którejpowinnyokazywać
szacunekipełnądyspozycyjność,zgórygodzącsięnaniesprawiedliweikrzywdzącezachowania.Zchwiląpoślubieniaprzechodziłyspodwładzy
ojcowskiejpodwładzęmęża,stającsięsłużebnąstronąjegorodziny.Nieposiadająceprawosobistychipublicznych,zdanebyłynałaskęiniełaskę
mężczyznsprawującychnadnimikontrolę36.
Wczasachnowożytnychsytuacjakobietpoprawiłasię.Dosystemówprawnychwprowadzonobowiemnormy,którychcelembyłoograniczenie
arbitralnościzachowańmężczyznwobeckobiet.Zolbrzymimioporamiiniechęciąmęskiejczęścispołeczeństwapowstawałyjednakunormowania
penalizująceaktyprzemocystosowanejprzezmężczyznwobeckobiet.
PierwszeprzepisyzabraniającebiciakobietwprowadzonowMassachusettsBayColonyw1641roku37.Jednakopowszechnymutrzymywaniusię
brutalnychzachowańwobeckobietświadczyfragmentlistuniejakiejAbigailAdamsnapisanyw1776roku:„wszyscymężczyźnibylibytyranami,gdyby
mogli,używającsiłyiomijającprawo,traktowaćnaszokrucieństwem,zniewagąibezkarnością”38.Otym,żemimowprowadzeniazakazówprawnych
położeniekobietnieulegałozasadniczejzmianie,przekonujewyrokwydanyw1871rokuprzezamerykańskiegosędziegowsprawieFulghamprzeciwko
państwu.Możnawnimprzeczytać,że:
[...]przywilej,którybyłoddawna,bićjąkijem,ciągnąćzawłosy,dusić,plućjejwtwarz,powalićikopaćjąnapodłodze,znieważać,jestobecnie
zabronionyprawem39.
NaprzeszkodziedoodpowiedniejingerencjipaństwawsprawytegorodzajuniemaldokońcalatsześćdziesiątychXXwiekustała„świętazasada”
ochronyprywatności,nakazującaurzędnikomniewtrącaniesięwsprawyrodzinneiosobisteobywateli.
Wlatachsiedemdziesiątychubiegłegowieku,wrezultaciedziałalnościorganizacjifeministycznychwStanachZjednoczonych,kwestiiprzemocy
stosowanejprzezmężczyznwobeckobietnadanorangęproblemuspołecznego.Jegorozwiązywaniemiałonastępowaćprzyaktywnymudzialeagend
państwowych.Porazpierwszywdziejach–wramachprzeciwdziałaniazjawiskomdyskryminacjizuwaginapłeć–przemocstosowanawobeckobiet
wyszłazukrycia.Przestałabyćjednymztychzagadnień,októrychniemówiłosięwdyskursiepublicznymzuwaginadobreobyczaje.
FeministycznąanalizęproblemuprzemocywrodziniezapoczątkowałaksiążkaErinPizzeyScreamquietlyorneighborswillhear(Krzyczpocichu,
bosąsiedziusłyszą)wydanaw1974roku40.RokpóźniejpowstałaKrajowaOrganizacjaPomocyMaltretowanymKobietomiKobietomBędącym
OfiaramiPrzemocyDomowej(NationalOrganizationforWomensTaskForceonBatteredWomen/HouseholdViolence)41.
Wpowszechnejdebaciepublicznejracjefeministekuznano–zgodzonosię,abyamerykańskiespołeczeństwo,wspomaganeprzezwłaściwestruktury
państwowe,położyłokrescierpieniombitychimaltretowanychkobiet42.Naprzełomielatosiemdziesiątychidziewięćdziesiątych,napodstawiebadań
nadokresowymnasileniemsięprzemocywobeckobiet,zwróconouwagę,żewcentrumtegozjawiskanadalznajdujesiędoświadczanieprzemocyprzez
kobietywrodzinach.Ustaleniabadawczepotwierdziły,żemężowieiinnimęscyczłonkowierodzinznacznieczęściejbylisprawcamiaktówprzemocy
wobeckobietniżobcymężczyźni43.
Nagrunciepsychologii,pedagogiki,prawakarnegoikryminologiiwypracowanowieledefinicjizjawiskaprzemocy,zwłaszczaprzemocywobec
kobietdokonywanejzarównowobrębierodziny,jakipozanią(więcejnatentematwrozdziałachdrugim,trzecimiczwartym).Jednaznajbardziej
znanychinajczęściejprzywoływanychznajdujesięwDeklaracjioEliminacjiPrzemocywobecKobiet.Artykuł1stanowi:
Przemocwobeckobiettokażdyaktzwiązanyzprzynależnościądotejpłci,wwynikuktóregodoszłolubmogłodojśćdofizycznego,seksualnegolubpsychicznegozranienialub
cierpieniakobiety,włączającwtogroźbypopełnieniatakiegoczynu,atakżepozbawieniewolności,doczegomożedojśćzarównowżyciupublicznym,jakiprywatnym[wyr.moje]44.
WPolsce,zarównoprzed1989rokiem,jakiwlatachnastępnych,przemocwrodziniekojarzyłasięwyłączniezjednymschematemfunkcjonalnym:
kobietatoofiarakrzywdzonaprzezsprawcęprzemocy–mężczyznę.Wrodzimejopiniispołecznejutrzymujesięprzekonanie,żewrelacjachmężczyzn
ikobietwystępujeasymetria:zdecydowanieprzeważaprzemocopartanawiększejagresywnościmężczyzn,podczasgdyprzemocstosowanaprzez
kobietyjestzjawiskiemmarginalnym,stanowiączaledwienikłyprocentprzypadkówprzemocywrodzinie.„Prawienigdyniesłyszymyoprzemocy
doświadczanejprzezmężczyznzestronykobiet”,chociaż„taknaprawdęniedasięokreślićrealnejskaliprzemocywrodziniewogóleoraztej
doświadczanejprzezmężczyzn”45.
Wnaszymkrajukobieta,którazostałapobitaprzezmęża,budzipowszechnąlitośćiniemalnatychmiastotrzymujestatusofiary.Wsytuacji
