Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Wprowadzenie
1.1.Ekspozycjaproblemu
Pogląd,żeprzemocjestwyłącznądomenąmężczyzn,należydosferymitówiuprzedzeń.Biologicznąpodstawąprzemocyjestbowiemagresywność,
czyliinstynktownezachowaniecharakterystycznedlagatunkuhomosapiens,wtymrównieżjegoprzedstawicielipłciżeńskiej.Wciągumilionówlat
ewolucjipopęddoagresji–charakterystycznydlacałegoświatazwierzęcego–spełniałfunkcjęczynnika,któryzapewniałmożliwośćprzetrwania.
Stanowiłfundamentzdobywaniapożywieniaorazrękojmiębezpieczeństwazbiorowościiposzczególnychosobników.Odpoczątkuistnienialudzie
sądrapieżnikamimięsożernymi.Stosująprzemoc,abyzabijać(innychludziizwierzęta),wymuszaćposłuszeństwo,zagarniaćterytoria.
Wrozwojugatunkuludzkiegożywiołowookazywanaagresywnośćcorazczęściejwchodziławkolizjęzwartościamispołecznymi,normamiżycia
społecznegoiindywidualnego,wytwarzanymiwtokuzbiorowegodoświadczenia.Zbiegiemczasuwłączyliśmydokanonuczłowieczeństwapanowanie
nadinstynktemagresjiisamokontrolęjegoprzejawów.Niezmieniatojednakfaktu,żezpopędemdoagresjirodzimysię,żyjemyiumieramy.Pojawia
sięonwszędzietam,gdzieegzystujeczłowiekifunkcjonujespołeczeństwo.Przemocludziwobecsiebieiinnychistot,zktórymiwspółzamieszkujemy
trzeciąplanetęnaszegoukładugwiezdnego,niemalbezustannietowarzyszyludzkości,stanowiąc–równieżdzisiaj–immanentnąwłaściwośćcywilizacji
ijedenzgłównychczynnikówdeterminującychpotencjałpaństwinarodów.Wujęciuglobalnymsprawiawrażeniesiłynapędowejnaszejhistorii,
ponieważnajejmechanizmieopierająsięwojnyipodboje,narzucaniewładzyisięganiepowpływy,zniewolenieobcychisprawowaniekontrolinad
zbiorowością,rewolucjeikontrrewolucje.Wnieskończeniewieluprzejawachfunkcjonowaniawspółczesnegoświataodnajdujemywyraźnepiętno
przemocy.Jestonastarajakświat,istniałaitrwanadal.Trudnosobiewyobrazić,żekiedykolwiekmogłabyzniknąćwdającejsięokreślićperspektywie
rozwojugatunku.
Każdyikażdaznasmawsobiepierwiastkiagresywne,aleotym,czyiwjakimstopniujeujawnia,decydujepodatnośćgenetyczna,modelowanie
społeczneiindywidualnystopieńsocjalizacji,dojrzałośćosobowościorazuwarunkowaniaśrodowiskowe.Odzaraniadziejówludzkościpłećmęskajest
uznawanazazdecydowaniebardziejagresywną,amężczyźnibardziejpodatninastosowanieprzemocyniżkobiety.Jednakżeznakiemnaszychczasów
stajesięcorazbardziejprzejawianieagresjiidokonywanieaktówprzemocyrównieżprzezkobiety.„Płećsłabsza”niechcejużwystępowaćwroli
drugoplanowegopartnera,wybierastylżyciaiatrybutyzachowań,którepradawnatradycjakojarzyłajedyniez„płciąsilniejszą”.
Konsekwencjąwejściasetekmilionówkobietnarynekpracyiwsferęgospodarkistałasięichrywalizacjazmężczyznami,wktórejwwielu
sytuacjachpotrafiłyonewykazać,żemogąbyćlepszeiskuteczniejsze(wedługszacunkówz2009rokuliczbakobietzawodowopracującychosiągnęła
jużmiliard).
Narastającewspółzawodnictwomajednakswojądrugą,niekorzystną,stronę.Polegaonanatym,żekonkurowaniewpracyzawodowejwymaga
odkobietprzyswojeniasobietakzwanychmęskichcech,wtymmiędzyinnymi:pewnościsiebie,zdolnościdopodejmowaniaryzyka,
nieuzewnętrznianiaemocji,umiejętnościdziałaniawwarunkachstresu,narzucaniadominacjiidążeniadoprzywództwa,atakżełatwościpodejmowania
zachowańagresywnych.Wkryminologiiwymienionewłaściwościodzawszeuznawanebyłyzaczynnikisprzyjającezachowaniomprzestępczym.
Jużwdrugiejpołowieubiegłegowiekuzostałopisanyzwiązekprzyczynowymiędzynowym,dopierorodzącymsięwUSA,statusemspołecznym
kobietawzrostemichaktywnościprzestępczej1.Zmianydotyczącesytuacjiprzedstawicielekpłciżeńskiejwtakichdziedzinach,jak:rodzina,
małżeństwo,zatrudnienieczypozycjaspołeczna,aprzedewszystkimodrzuceniedefinicjikobiecościwyznaczonejprzezpoglądykonserwatywne,
otworzyłyprzedkobietamimożliwościadaptacjimęskichwzorówzachowań,wtymrównieżocharakterzekryminogennym.Tymsamympopełniania
takzwanychmęskichprzestępstw,czyliczynówzużyciemprzemocy.
PrzykładStanówZjednoczonychAmeryki,którewlatachsześćdziesiątychisiedemdziesiątychminionegostuleciaszerokootworzyłyrynekpracydla
kobiet,spowodował,żeichnowystylżyciaiwyzwolonysposóbpostępowaniaprzeniósłsiędoinnychkrajów,wtymdopaństwEuropyZachodniej,
apo1989roku–równieżdoPolski.
OpisaneprzezFredęAdleriRitęJamesSimonzmianyspołeczne,któredokonałysięwAmeryce,możnarównieżodnieśćdożyciaspołecznego
wnaszymkraju.Kobietybardziejniżmężczyźnizdeterminowanesąwzdobywaniuwykształcenia,szczególnienapoziomiewyższym.Osiągająwysokie
iprestiżowepozycjezawodowe,zawdzięczającjeswojemuuporowiiwytrwałości,aprzedewszystkimzaangażowanejiefektywnejpracy.
Wporównaniuzmężczyznamiwyróżniająsięumiejętnościamiwspółdziałaniainaogółwiększąsumiennościąwwykonywaniuobowiązków.Ich
przedsiębiorczośćsprawiła,żewoficjalnymdyskursiespołecznymcałkowiciezanikłtemat,żekobieta,jakoprzełożony,tracinaatrakcyjności
iwdzięku.Wejściewrolezastrzeżonedotychczasdlamężczyznpozwoliłokobietomnazwiększenieniezależnościspołecznejidomaganiesięrównych
praw.Jednocześniejednakodchodziwprzeszłośćdotychczasowewyobrażeniekobiecości.Wypełnianieczasochłonnychobowiązkówpozadomem
sprawiło,żewielekobietniemaczasuienergiinaspełnianietradycyjnychrólnarzeczonych,żonimatek.Jaksięwydaje,jesttojednazgłównych
przyczynkryzysurodziny,której–jeszczedoniedawna–centralnąpostaciąbyłaniepracującazawodowokobieta.Kobietywalcząceomiejscenarynku
zatrudnieniaprzejęłyodmężczyznstylisposobykonkurowania,nierzadkoupodobniającsiędonichrównieżwsferzeichnagannychmoralnie
isprzecznychzprawemwzorcówpostępowania.
JużwciągusiedmiulatodwprowadzenianowegoustrojupolitycznegowPolsce,wprzestępczościkobietpojawiłysięistotnezmiany.Jakwynika
zestatystykipolicyjnej2,wlatach1989–1995nasiliłysięprzejawyprzestępczościagresywnejkobiet.Napoczątkutegookresuliczbakobiet,którym
przedstawionozarzutyuszkodzeniaciałairozstrojuzdrowialubchorobyzazwyczajzagrażającejżyciu(odpowiednikiczynówokreślonychwart.156
i157kkz1997roku,tojestspowodowaniaciężkiegouszczerbkunazdrowiulubnaruszeniaczynnościnarząduciałaalborozstrojuzdrowia),wynosiła
tylko387osób.Wkońcowymrokuwskazanegookresubyłoichjuż837.Dynamikawzrostuosiągnęławięcpoziom216%.Jeszczebardziejzwiększyła
sięliczbasprawczyńbójekipobić:odpowiednio409i1201podejrzanych(dynamikawzrostu:294%).Liczbakobietpodejrzanychokradzież
rozbójniczą,rozbójiwymuszeniewyniosław1989roku123osoby,podczasgdysiedemlatpóźniej,przydynamicewzrostu510%,osiągnęłapoziom
627osób.Wnastępnychlatach,tojestdo2009roku,liczbakobietpodejrzanychospowodowanieuszczerbkunazdrowiuwykazywałazmienną
dynamikę(wlatach1996–1998oscylowaławokółpoziomu900,awlatach1999–2009ustabilizowałysięwprzedziale717–807osób).Natomiast
zbiorowościsprawczyńbójekipobićorazkradzieżyrozbójniczych,rozbojówiwymuszeńmiałystałądynamikęwzrostu(wlatach1989–2009
odpowiednio:463i665%).
1.2.Przesłankiwyborutematu
Zainteresowaniezjawiskiemprzestępczościkobiet,zwłaszczatąjejodmianą,którąokreślasięjakoprzestępczośćagresywną,wywołałaumnie
monografianatematwspółczesnegosprawcyprzestępstwa.Napoczątkudrugiejpołowylatdziewięćdziesiątychopracowałjąznanypolskikryminolog
ikryminalistyk–KarolSławik3.Odnoszącsiędolat1989–1995,obliczył,że„udziałkobietwcałejprzestępczościoscylowałśredniowokół15%
