Psychofarmakologia kliniczna

Janusz Rybakowski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-22533-9

DOI:

https://doi.org/10.53271/2022.048

Wydawnictwo:

PZWL Wydawnictwo Lekarskie

Rok wydania:

2022

Liczba stron:

914

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

. Psychofarmakologia kliniczna. Red. Rybakowski, Janusz . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022, 914 s. ISBN 978-83-01-22533-9, doi: https://doi.org/10.53271/2022.048

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A2 Rybakowski, J.

T1 Psychofarmakologia kliniczna

PB PZWL Wydawnictwo Lekarskie

PP Warszawa

YR 2022

SN 978-83-01-22533-9

DOI https://doi.org/10.53271/2022.048

Bibliografia BibTex:

@Book{ 272009, author = "", editor = "Rybakowski, Janusz", title = "Psychofarmakologia kliniczna", publisher = "PZWL Wydawnictwo Lekarskie", year = "2022", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-22533-9", doi = "https://doi.org/10.53271/2022.048" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU -

ED - Rybakowski, Janusz

TI - Psychofarmakologia kliniczna

PB - PZWL Wydawnictwo Lekarskie

CY - Warszawa

PY - 2022

SN - 978-83-01-22533-9

ER -

DOI - https://doi.org/10.53271/2022.048

Netografia (standard APA):

. Red. Rybakowski, Janusz. Psychofarmakologia kliniczna [baza danych online] Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022 [dostęp: 23 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/psychofarmakologia-kliniczna-janusz-rybakowski-272009. doi: https://doi.org/10.53271/2022.048

Oddajemy w ręce czytelników wyjątkową książkę pt. „Psychofarmakologia kliniczna”. Autorzy omówili w niej zastosowanie środków farmakologicznych w leczeniu zaburzeń psychicznych. Publikacja została przygotowana przez wybitnych polskich ...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-22533-9

DOI:

https://doi.org/10.53271/2022.048

Wydawnictwo:

PZWL Wydawnictwo Lekarskie

Rok wydania:

2022

Liczba stron:

914

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Przedmowa30
Wykaz wybranych akronimów32
WSTĘP34
1. Rys historyczny psychofarmakologii klinicznej Janusz Rybakowski36
1 Narodziny psychofarmakologii klinicznej36
2 Rozwój leków przeciwpsychotycznych37
3 Rozwój leków przeciwdepresyjnych40
4 Rozwój leków normotymicznych44
5 Rozwój leków anksjolitycznych48
6 Rozwój leków prokognitywnych49
Na zakończenie50
Piśmiennictwo52
2. Anatomia funkcjonalna mózgu Małgorzata Kossut 54
1 Ogólna organizacja ośrodkowego układu nerwowego54
2 Kresomózgowie –półkule mózgu55
3 Międzymózgowie– wzgórze, nadwzgórze i podwzgórze58
4 Układ limbiczny58
• Kora przedczołowa60
5 Obszary asocjacyjne kory mózgowej60
• Tylna kora ciemieniowa61
• Kora wyspowa62
• Skroniowa kora asocjacyjna62
6 Sieci funkcjonalne mózgu63
• Język i mowa66
7 Przykłady neuroanatomicznego podłoża funkcji specyficznych66
8 dla ludzkiego mózgu66
• Liczby i matematyka68
Na zakończenie70
Piśmiennictwo70
3. Podstawy neurochemii ośrodkowego układu nerwowego Piotr Maciejak72
1 Wprowadzenie72
2 Neuroprzekaźniki o budowie aminokwasowej78
3 Acetylocholina oraz neuroprzekaźniki monoaminowe85
Acetylocholina85
• Dopamina88
Neuroprzekaźniki katecholaminowe88
• Noradrenalina, adrenalina92
Serotonina97
Histamina102
4 Neuroprzekaźniki purynowe105
5 Neuroprzekaźniki o budowie peptydowej107
• Opioidy109
• Substancja P112
• Neuropeptyd Y114
• Kortykoliberyna116
• Endokannabinoidy118
6 Neuroprzekaźniki o budowie lipidowej118
• Neurosteroidy120
• Tlenek azotu (NO)122
7 Neurotransmitery gazowe122
• Siarkowodór (H2S)123
• Tlenek węgla (CO)123
Na zakończenie124
Piśmiennictwo124
LEKI PSYCHOTROPOWE126
4. Przegląd aktualnej nomenklatury leków psychotropowych i wprowadzenie do nomenklatury opartej na neuronauce Jerzy Samochowiec128
1 Aktualna nomenklatura128
2 Nomenklatura oparta na neuronauce (neuroscience-based nomenclature, NbN)131
Na zakończenie139
Piśmiennictwo140
5. Leki przeciwpsychotyczne Marcin Siwek, Krzysztof Wojtasik-Bakalarz142
1 Mechanizmy działania leków przeciwpsychotycznych142
• Działania niepożądane leków przeciwpsychotycznych wspólne dla wszystkich grup LPP146
• Objawy pozapiramidowe146
2 Działania niepożądane leków przeciwpsychotycznych146
• Hiperprolaktynemia151
• Wzrost masy ciała i ł metaboliczny153
• Sedacja154
• Sercowo-naczyniowe działania niepożądane155
• Działanie antycholinergiczne157
• Hepatotoksyczność157
• Drgawki158
• Niewydolność oddechowa i zapalenie płuc158
• Okulistyczne działania niepożądane159
• Reakcje skórne159
• Hematologiczne działania niepożądane160
• Hiponatremia161
• Hipotermia162
• Zaburzenia funkcji tarczycy162
• Objawy obsesyjno-kompulsyjne163
• Uszkodzenie nerek163
• Zaburzenia połykania163
• Ryzyko śmierci164
• Zaburzenia kontroli impulsów164
Działania niepożądane LPP – podsumowanie164
• Chlorpromazyna167
3 Charakterystyka poszczególnych leków przeciwpsychotycznych167
Leki I generacji167
• Flufenazyna (lek niedostępny w Polsce od 2004 r.)168
• Perfenazyna (lek niedostępny w Polsce od 2013 r.)169
• Lewomepromazyna (metotrimeprazyna)170
• Perazyna171
• Haloperidol172
• Chlorprotiksen173
• Zuklopentiksol174
• Flupentiksol175
• Loksapina (lek niedostępny w Polsce)177
• Sulpiryd178
• tiapryd179
• Klozapina180
Leki II generacji180
• Olanzapina183
• Kwetiapina185
• Risperidon186
• Paliperidon188
• Iloperidon (lek niedostępny w Polsce)190
• Ziprasidon191
• Lurasidon192
• Asenapina (lek niedostępny w Polsce)193
• Sertindol195
• Amisulpryd196
• Lumateperon (lek niedostępny w Polsce)197
• Aripiprazol199
Leki III generacji199
• Brekspiprazol (lek niedostępny w Polsce)200
• Kariprazyna201
• Pimawanseryna (lek niedostępny w Polsce)203
Pozostałe203
4 Leki przeciwpsychotyczne w fazie badań klinicznych204
5 terapia monitorowana (therapeutic drug monitoring, tDM)204
Na zakończenie207
Piśmiennictwo207
6. Leki przeciwdepresyjne Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska210
1 Podział i mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych210
• Citalopram211
2 Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)211
• Escitalopram212
• Fluoksetyna213
• Fluwoksamina215
• Paroksetyna216
• Sertralina217
• Duloksetyna218
3 Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)218
• Milnacipran220
• Wenlafaksyna221
4 Zespół serotoninergiczny222
5 Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (tLPD)223
• Amitriptylina224
• Amoksapina225
• Doksepina226
• Imipramina227
• Klomipramina228
• Opipramol230
• Dezipramina231
Inne leki przeciwdepresyjne o budowie ścieniowej231
• Nortriptylina232
6 Zespół antycholinergiczny233
• Bupropion234
7 Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (i dopaminy)234
• Reboksetyna235
• Mianseryna236
8 Antagoniści receptorów adrenergicznych i serotonergicznych236
• Mirtazapina237
• Trazodon238
• Wortioksetyna239
9 Inhibitory monoaminoksydazy (MAOI)240
• Fenelzyna241
• Tranylcypromina242
• Moklobemid243
• Tianeptyna244
10 Pozostałe leki przeciwdepresyjne244
• Agomelatyna245
• Breksanolon246
• Esketamina246
Na zakończenie247
Piśmiennictwo247
7. Leki normotymiczne Janusz Rybakowski250
• Sole litu251
1 Leki normotymiczne I generacji251
• Walproiniany259
• Karbamazepina263
• Okskarbazepina266
• Klozapina267
2 Leki normotymiczne II generacji267
Atypowe leki przeciwpsychotyczne267
• Olanzapina268
• Kwetiapina269
• Aripiprazol270
• Risperidon271
Lamotrigina271
Na zakończenie273
3 Inne leki o własnościach normotymicznych273
Piśmiennictwo274
8. Leki prokognitywne Jakub Kaźmierski, Radosław Magierski 276
• Piracetam277
1 Leki prokognitywne o różnych zastosowaniach277
Leki działające na błony komórkowe277
• Cytykolina278
• Winpocetyna280
Leki o działaniu naczyniowym280
• Nicergolina281
• Ginkgo biloba282
Preparaty ziołowe i witaminy282
• Cerebrolizyna283
• Żeń-szeń283
• Witaminy283
Leki o innym mechanizmie działania283
• Adukanumab284
2 Leki prokognitywne zarejestrowane w chorobie Alzheimera284
Leki biologiczne (przeciwciała monoklonalne)284
• Takryna285
Inhibitory cholinoesterazy285
• Donepezil286
• Riwastigmina288
• Galantamina290
• Memantyna291
Antagonista receptora NMDA291
Na zakończenie293
Piśmiennictwo293
9. Leki anksjolityczne i nasenne Adam Wichniak296
9A. Leki anksjolityczne296
1 Pochodne benzodiazepiny296
• Alprazolam299
• Bromazepam300
• Chlordiazepoksyd301
• Diazepam302
• Estazolam302
• Klobazam303
• Klonazepam304
• Klorazepat305
• Lorazepam305
• Lormetazepam306
• Midazolam307
• Nitrazepam307
• Oksazepam308
• Temazepam309
2 Inne leki anksjolityczne309
• Hydroksyzyna310
• Pregabalina311
• Buspiron312
9B. Leki nasenne314
1 Niebenzodiazepinowe leki nasenne314
• Zolpidem316
• Zopiklon i eszopiklon317
• Zaleplon318
• Doksylamina319
2 Inne leki nasenne319
• Difenhydramina321
• Doksepina i sedatywne leki przeciwdepresyjne322
• Melatonina i leki melatoninergiczne322
• Antagoniści receptorów oreksynowych324
Na zakończenie324
Piśmiennictwo325
10. Leki stymulujące Adam Wichniak, Aleksandra Wierzbicka 326
• Modafinil i armodafinil326
1 Leki stosowane w leczeniu nadmiernej senności326
• Pitolisant328
• Solriamfetol329
• Leki o innym mechanizmie działania (niestymulujące)331
• Selegilina331
• Metylofenidat332
2 Leki stosowane w leczeniu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)332
• Lisdeksamfetamina334
Pochodne amfetaminy334
• Atomoksetyna335
Leki o innym mechanizmie działania (niestymulujące)335
• Guanfacyna336
• Wiloksazyna338
Na zakończenie339
Piśmiennictwo340
11. Leki stosowane w terapii uzależnień Bogusław Habrat 342
1 Leki stosowane głównie w terapii uzależnień i niektórych stanów im towarzyszących (zespoły abstynencyjne, ostre zatrucia)342
Długo działający antagoniści receptora opioidowego: naltrekson i nalmefen342
• Naltrekson343
• Nalmefen344
• Akamprozat345
• Disulfiram346
• Metadon348
2 Leki stosowane w terapii substytucyjnej: agoniści i częściowi agoniści receptorów opioidowych348
• Buprenorfina i łączone preparaty buprenorfiny z naltreksonem349
• Wolno uwalniająca się doustna morfina (slow-release oral morphine, SROM)351
Inne opioidy351
• Heroina (diacetylomorfina)352
• Kodeina (dihydrokodeina)352
• Nalokson353
• Baklofen354
3 Leki stosowane w terapii uzależnień innych niż od alkoholu, opioidów i nikotyny354
• Flumazenil355
• Wareniklina i cytyzyna356
4 Leki stosowane w terapii uzależnienia od nikotyny356
Na zakończenie358
Piśmiennictwo358
12. Inne leki o działaniu psychotropowym lub stosowane w psychiatrii Janusz Rybakowski360
1 Środki działające poprzez układ neuroendokrynny360
Hormony tarczycy360
• Estrogeny361
Leki działające na oś reprodukcyjną361
• Syntetyczne pochodne progesteronu362
• Syntetyczni agoniści gonadoliberyny362
Leki o działaniu hamującym na oś podwzgórze–przysadka–nadnercza363
Melatonina364
• Antagoniści receptorów β-adrenergicznych: propranolol i pindolol365
2 Środki działające na neuroprzekaźnictwo365
• Antagoniści receptorów α-adrenergicznych: klonidyna366
• Leki antycholinergiczne: biperiden i triheksfenidyl367
• Leki dopaminergiczne: amantadyna, bromokryptyna, apomorfina368
• Sildenafil370
3 Inhibitory fosfodiesterazy typu 5 (PDE5)370
• Wardenafil i tadalafil371
4 Kwasy tłuszczowe nienasycone372
5 Środki psychodeliczne i podobne373
• Psylocybina374
• 3,4-Metylenodioksymetamfetamina (MDMA)375
• Kannabidiol376
Na zakończenie377
Piśmiennictwo377
13. Badania kliniczne leków psychotropowych Tomasz Szafrański 380
1 Wprowadzenie380
2 Badanie kliniczne leku – definicja381
• Badania przedkliniczne383
3 Fazy badań leków383
• Badania kliniczne384
4 Rejestracja nowego leku386
• Leki generyczne i leki biopodobne387
• Rozwój psychofarmakologii i problem „me-too”388
5 Zagadnienia etyczne i regulacje prawne389
6 Wybrane zagadnienia dotyczące specyfiki badań klinicznych leków psychotropowych391
• Zgoda na udział w badaniach klinicznych392
• Placebo w psychiatrii393
• Skale kliniczne używane w badaniach leków psychotropowych396
• Standard raportowania prowadzenia badań i wyników396
• Badania dotyczące substancji psychodelicznych399
• Ocena ryzyka zachowania samobójczego399
Na zakończenie401
Piśmiennictwo402
FARMAKOtERAPIA WYBRANYCH JEDNOStEK PSYCHIAtRYCZNYCH404
14. Farmakoterapia schizofrenii Marek Jarema 406
1 Obraz kliniczny choroby406
• Dobór LPP do potrzeb pacjenta408
• Wskazania do leczenia farmakologicznego408
2 Ogólne zasady farmakoterapii schizofrenii408
• Dobór dawki leku przeciwpsychotycznego409
• Ocena skuteczności farmakoterapii409
• Ocena współpracy chorego w leczeniu (compliance, adherence to treatment), tzn. przestrzegania zaleceń w kwestii przyjmowania leków według zaleceń lekarskich411
• Okres leczenia413
• Zmiana leczenia i leczenie skojarzone417
3 Leczenie pierwszego epizodu schizofrenii420
4 Leczenie zaostrzeń i nawrotów schizofrenii423
5 Leczenie objawów negatywnych schizofrenii427
6 Leczenie schizofrenii lekoopornej428
7 Leczenie zaburzeń z kręgu (spektrum) schizofrenii431
8 Oddziaływania pozafarmakologiczne433
Na zakończenie434
Piśmiennictwo434
15. Farmakoterapia choroby afektywnej dwubiegunowej Janusz Rybakowski436
1 Obraz kliniczny choroby436
2 Farmakoterapia ChAD439
3 Farmakoterapia zespołu maniakalnego439
4 Farmakoterapia zespołu depresyjnego w przebiegu ChAD442
• Stan mieszany depresyjny445
• Stan mieszany maniakalny445
5 Farmakoterapia epizodów mieszanych ChAD445
6 Farmakoterapia choroby afektywnej dwubiegunowej z szybką zmianą faz445
• Lit446
7 Farmakologiczna profilaktyka nawrotów ChAD446
• Walproinian449
• Karbamazepina450
• Kwetiapina451
• Olanzapina451
• Klozapina452
• Lamotrigina452
• Aripiprazol453
• Leki przeciwdepresyjne453
• Leki przeciwpsychotyczne w iniekcjach o przedłużonym działaniu453
• Risperidon453
• Inne leki454
8 Ogólne rekomendacje farmakologicznej profilaktyki ChAD454
9 Niektóre czynniki wyboru leku normotymicznego dla kuracji profilaktycznej456
10 Metody psychoterapeutyczne wspomagające farmakoterapię ChAD457
Na zakończenie459
Piśmiennictwo460
16. Farmakoterapia depresji 462
16A. Obraz kliniczny depresji Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska462
1 Kryteria diagnostyczne463
2 Kliniczne postacie depresji465
Na zakończenie466
Piśmiennictwo466
16B. Zasady farmakoterapii depresji Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska468
1 Cele leczenia depresji468
2 Psychoedukacja pacjenta469
3 Wybór leku przeciwdepresyjnego469
4 Algorytm leczenia epizodu depresyjnego474
5 Postępowanie w depresji lekoopornej475
6 Leczenie podtrzymujące477
7 Leczenie przeciwdepresyjne kobiet w wieku rozrodczym478
Na zakończenie479
Piśmiennictwo479
16C. Farmakologiczna profilaktyka nawrotów depresji Jan Jaracz481
1 Nawroty depresji481
• Leki przeciwdepresyjne i sole litu482
2 Metody zapobiegania nawrotom depresji w przebiegu ZDN482
• Niefarmakologiczne metody biologiczne485
• Psychoterapia486
• Sekwencyjna i okresowa profilaktyka nawrotów depresji486
• Leczenie okresowe487
3 Standardy leczenia profilaktycznego depresji nawracającej487
• Upadki490
• Wydłużenie odcinka Qtc490
4 Skutki długotrwałego stosowania leków przeciwdepresyjnych490
• Krwawienia491
• Leki przeciwdepresyjne a otępienie491
Na zakończenie492
Piśmiennictwo492
16D. Farmakoterapia depresji lekoopornej Dominika Dudek, Krzysztof Wojtasik-Bakalarz495
1 Definicja depresji lekoopornej495
2 Zaawansowanie lekooporności496
3 Postępowanie w depresji lekoopornej497
• Dalsze postępowanie498
• Optymalizacja dawki498
• Zmiana leku499
• Dołączenie drugiego leku przeciwdepresyjnego500
• Leki przeciwpsychotyczne501
• Lit501
4 Augmentacja501
• Hormony tarczycy503
• Lamotrigina503
• Esketamina504
• Leki psychostymulujące504
• Inne metody augmentacji505
• Metody neuromodulacyjne505
• Psychoterapia505
5 Oddziaływania pozafarmakologiczne505
• Chronoterapia506
Na zakończenie506
Piśmiennictwo507
16e. Psychoterapia wspomagająca farmakoterapię depresji Dominika Dudek, Anna Wasik509
1 Wprowadzenie509
2 Korzyści płynące z psychoterapii stosowanej bez połączenia i w połączeniu z farmakoterapią w leczeniu depresji511
• Współwystępowanie innych zaburzeń513
3 Ograniczenie i korzyści psychoterapii depresji513
• Zaburzenia architektury snu517
Na zakończenie517
Piśmiennictwo518
17. Farmakoterapia zaburzeń ze spektrum autyzmu Filip Rybakowski 520
1 Objawy i rozpowszechnienie zaburzeń ze spektrum autyzmu520
• Drażliwość i leki przeciwpsychotyczne521
2 Farmakoterapia zaburzeńłwystępujących521
• Leki psychostymulujące, przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne522
3 Nowe perspektywy farmakoterapii autyzmu523
4 Farmakoterapia w kontekście psychoterapii zaburzeń ze spektrum autyzmu526
Na zakończenie527
Piśmiennictwo527
18. Farmakoterapia zespołu obsesyjno-kompulsyjnego Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska 530
1 Wprowadzenie530
2 Charakterystyka kliniczna zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD)530
• Kryteria diagnostyczne zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego531
• Główne objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego532
• Rozpowszechnienie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych533
3 Ogólne zasady leczenia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych533
• Leki przeciwdepresyjne534
4 Farmakoterapia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych534
• Postępowanie w przypadku OCD opornego na leczenie535
• Cielesne zaburzenie dysmorficzne (dysmorfofobia)537
• Zbieractwo patologiczne (zaburzenia gromadzenia, syllogomania)537
5 Zaburzenia pokrewne537
• Trichotillomania (zaburzenie z wyrywaniem wł504 • Dermatotillomania538
Na zakończenie538
Piśmiennictwo538
19. Farmakoterapia zespołów lękowych Sławomir Murawiec, Piotr Gałecki540
1 Rozpowszechnienie zaburzeń lękowych540
2 Zespoły lękowe według ICD-11540
• Zaburzenia lękowe z paniką541
• Zaburzenie lękowe uogólnione541
• Agorafobia542
• Fobia specyficzna542
• Zaburzenie z lękiem społecznym542
• Hipochondria (zaburzenie z lękiem dotyczącym zdrowia)543
• Zaburzenia z lękiem separacyjnym543
3 Zaburzenia lękowe w DSM-5543
• Rozpoznanie zespołu lęku uogólnionego według ICD-11 i DSM-5544
• Zaburzenie z lękiem przed chorobą (illness anxiety disorder, IAD) według DSM-5544
4 Różnice między lękiem niepatologicznym a patologicznym545
5 Lęk a depresja546
6 Farmakoterapia zespołękowych547
• Zalecenia Brytyjskiego towarzystwa Psychofarmakologii (BAP)548
• Zalecenia niemieckie551
• Zalecenia polskie552
• Farmakoterapia w ciąży i okresie poporodowym553
• Dawkowanie leków554
• Profile działania klinicznego substancji zalecanych w terapii zespołękowych554
• Uwagi dotyczące zastosowania benzodiazepin554
• Czynniki subiektywne555
7 Psychoterapia555
8 Inne metody stosowane w leczeniu zaburzeń lękowych556
Na zakończenie557
Piśmiennictwo557
20. Farmakoterapia zespołów stresowych Janusz Heitzman560
1 traumatyczny stres i jego konsekwencje kliniczne560
• Trwała zmiana osobowości561
2 Zaburzenia potraumatyczne i ich objawy561
• Ostre zaburzenie stresowe (ASD)562
• Zaburzenia adaptacyjne562
• Zaburzenie stresowe pourazowe (PtSD)562
• Złożone zaburzenie stresowe pourazowe (complex PtSD, C-PtSD)564
• Objawy natrętne566
• Objawy zaburzeń nastroju566
3 Obszary diagnostyczne PtSD i C-PtSD wymagające szczególnej interwencji terapeutycznej566
• Objawy dysocjacyjne567
• Objawy intruzywne567
• Objawy nadmiernej pobudliwości567
• Objawy unikania567
4 Oddziaływania psychologiczne i psychoterapia jako zasadnicza metoda leczenia zespołów stresowych568
5 Leczenie farmakologiczne zespołstresowych570
• Zaburzenia regulacji noradrenergicznej571
Neurobiologia reakcji na traumę określa potrzebę farmakoterapii571
• Dysfunkcja osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (hypothalamic–pituitary–adrenal axis, HPA)572
• Zaburzenie układu serotonergicznego572
• Kindling573
• Podwyższony poziom reagowania i predyspozycja do zachorowalności573
• Zaburzenia układu glutaminianergicznego573
Leczenie farmakologiczne – rekomendacje574
Ograniczenia dla włączenia farmakoterapii574
Benzodiazepiny575
Leki adrenolityczne576
• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (selective serotonin reuptake inhibitors, SSRI)577
Leki przeciwdepresyjne577
• Inne leki przeciwdepresyjne578
• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (serotonin and norepinephrine reuptake inhibitors, SNRI)578
Leki przeciwdrgawkowe579
Leki przeciwpsychotyczne (LPP) II generacji580
Na zakończenie584
Nowe kierunki farmakoterapii584
Piśmiennictwo585
21. Farmakoterapia ADHD u dzieci i dorosłych Tomasz Wolańczyk588
1 Obraz kliniczny choroby588
2 Klasyfikacje diagnostyczne590
3 Zagadnienia epidemiologiczne592
4 Etiologia i patofizjologia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej592
5 Współchorobowość w zespole nadpobudliwości psychoruchowej596
6 Leczenie596
Farmakoterapia598
Leki psychostymulujące598
• Metylofenidat599
• Amfetaminy (lisdeksamfetamina i deksamfetamina)601
Inne leki601
• Atomoksetyna602
• α2-Agoniści: klonidyna i guanfacyna603
• Wiloksazyna604
Metody niefarmakologiczne604
Na zakończenie605
Piśmiennictwo606
22. Farmakoterapia zespołów otępiennych Tomasz Sobów 608
1 Wprowadzenie608
2 Elementy obrazu klinicznego i diagnostyki różnicowej zespołów otępiennych609
3 Uwagi ogólne dotyczące leczenia otępień613
4 Farmakoterapia zespołów otępiennych615
• Kliniczne zastosowanie inhibitorów cholinoesterazy616
• Kliniczne zastosowanie memantyny619
• Stosowanie leków skonstruowanych na podstawie modelu etiopatogenezy choroby Alzheimera (hipoteza kaskady amyloidowej)620
5 Farmakoterapia zaburzeń behawioralnych i objawów psychotycznych towarzyszących otępieniom621
• Leki przeciwpsychotyczne w BPSD623
• Leki przeciwdepresyjne w BPSD625
• Inne leki psychotropowe w leczeniu BPSD627
• Inne otępienia przebiegające z parkinsonizmem (postępujący zanik ponadjądrowy, zanik wieloukładowy)628
• Otępienia czołowo-skroniowe628
• Otępienia naczyniopochodne628
• Otępienia z patologią typu ciał Lewy’ego (DLB/PDD)628
6 Specyfika stosowania leków prokognitywnych, przeciwpsychotycznych i przeciwdepresyjnych w poszczególnych rodzajach otępienia628
• Otępienie w chorobie Huntingtona629
• Otępienie w przebiegu padaczki629
Na zakończenie629
Piśmiennictwo630
23. Farmakoterapia uzależnienia od alkoholu Marcin Wojnar632
1 Wprowadzenie632
2 Zaburzenia związane z używaniem alkoholu632
3 Leczenie uzależnienia od alkoholu634
Leczenie alkoholowego zespołu abstynencyjnego (AZA)635
Leczenie farmakologiczne uzależnienia od alkoholu638
Leki zarejestrowane we wskazaniu do leczenia uzależnienia od alkoholu639
• Disulfiram640
• Akamprozat641
• Naltrekson642
• Nalmefen643
• Baklofen645
Leki stosowane w leczeniu uzależnienia od alkoholu we wskazaniach pozarejestracyjnych645
• Gabapentyna647
• Topiramat647
• Ondansetron648
• Wareniklina648
• Zonisamid648
Na zakończenie650
Piśmiennictwo650
24. Farmakoterapia zaburzeń używania substancji/uzależnień od wybranych substancji innych niż alkohol Bogusław Habrat652
1 Zakres pojęciowy i kryteria zaburzeń używania substancji/uzależnienia652
2 Specyfika zaburzeń używania substancji/uzależnień i wynikające z niej cele leczenia655
3 Farmakoterapia uzależnienia od opioidów655
• Leczenie substytucyjne656
• Leczenie długo działającymi antagonistami opioidowymi657
• Benzodiazepiny658
4 Farmakoterapia uzależnienia od leków uspokajających, nasennych i innych o wpływie na przekaźnictwo GABA-ergiczne658
• Niebenzodiazepinowe leki nasenne661
• Gabapentoidy662
• Kwas γ-hydroksymaslowy (GHB)662
• Amfetamina i jej pochodne (metamfetamina)663
5 Uzależnienie od substancji stymulujących663
• Kokaina664
• Kofeina665
6 Zaburzenia używania kannabisu666
7 Uzależnienie od nikotyny (tytoniu)668
8 Zaburzenia używania tzw. nowych substancji psychoaktywnych (NPS)670
Na zakończenie672
Piśmiennictwo672
25. Farmakoterapia tzw. nałogów behawioralnych Bogusław Habrat 674
1 Charakterystyka kliniczna zaburzeń674
2 Kierunki farmakoterapii676
• Akamprozat, disulfiram i baklofen677
• Antagoniści receptorów opioidowych677
Metody oparte na założeniach „nałogowości” i doświadczeniach w leczeniu uzależnień od substancji psychoaktywnych677
• Bupropion678
Terapie wywodzące się z koncepcji spektrum upośledzenia kontroli impulsów678
Terapie wywodzące się z koncepcji współwystępowania zaburzeń nałogowych z zaburzeniami nastroju678
Terapie zakładające współwystępowanie nałogów behawioralnych z ADHD678
3 Zaburzenia uprawiania hazardu (dawniej „hazard patologiczny”)679
Terapie wywodzące się z traktowania nałogów behawioralnych jako jednej z form zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (OCD)679
4 Zaburzenia korzystania z gier komputerowych680
5 Nałogowe zaburzenia korzystania z internetu681
6 Zaburzenia kompulsywnego kupowania: nałogowe kupowanie, patologiczne kupowanie, nałogowe chodzenie po sklepach, nadmierne wydawanie pieniędzy, oniomania (gr. ṓnios – na sprzedaż)682
7 Nałogowe formy hiperseksualizmu683
8 Zespół dysregulacji dopaminergicznej683
Na zakończenie684
Piśmiennictwo684
26. Farmakoterapia zaburzeń odżywiania Katarzyna Kucharska, Dariusz Włodarek686
1 Definicja, rodzaje i rozpowszechnienie zaburzeń odżywiania686
2 Jadłowstręt psychiczny (JP; anorexia nervosa, AN)687
Kryteria diagnostyczne według DSM-5 oraz obraz kliniczny687
Leczenie jadłowstrętu psychicznego i jego powikłań688
• Leki przeciwpsychotyczne (LPP) II generacji689
Farmakoterapia jadłowstrętu psychicznego689
• Agoniści receptorów kannabinoidowych690
• Leki przeciwdepresyjne690
• Benzodiazepiny691
• Błonnik691
• Cynk691
• Leki prokinetyczne691
• Leki stosowane w zaburzeniach mineralizacji tkanki kostnej691
• Oksytocyna691
3 Bulimia psychiczna (bulimia nervosa, BN)692
Kryteria diagnostyczne według DSM-5 oraz obraz kliniczny692
Neuromodulacja (głęboka stymulacja mózgu, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna, bezpośrednia przezczaszkowa stymulacja prądem)692
• Leki przeciwdrgawkowe693
Farmakoterapia bulimii psychicznej693
Leczenie bulimii psychicznej693
4 Zespół kompulsywnego jedzenia (binge eating disorder, BED)694
Farmakoterapia BED694
Kryteria diagnostyczne według DSM-5 oraz obraz kliniczny694
Leczenie BED694
Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna694
5 Zaburzenia odżywiania polegające na unikaniu lub ograniczaniu przyjmowania pokarmów (avoidant restrictive food intake disorder, ARFID)695
Obraz kliniczny oraz kryteria diagnostyczne według DSM-5695
6 Oddziaływania psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń odżywiania696
Leczenie ARFID696
7 Rehabilitacja żywieniowa697
Jadłowstręt psychiczny697
• Uwagi dotyczące diety700
Bulimia psychiczna701
Zespół kompulsywnego jedzenia702
Zaburzenia odżywiania polegające na unikaniu lub ograniczaniu przyjmowania pokarmów703
Na zakończenie704
Piśmiennictwo704
27. Farmakologiczne leczenie zaburzeń seksualnych Marek Krzystanek, Robert Krysiak, Artur Pałasz 706
1 Model reakcji seksualnej706
2 Podział zaburzeń seksualnych708
3 Leczenie zaburzeń seksualnych709
Leczenie zaburzeń pożądania seksualnego712
Leczenie zaburzeń podniecenia seksualnego721
Leczenie zaburzeń orgazmu725
• Przedwczesna ejakulacja727
Leczenie bolesności genitalno-miedniczej/dyspareunii i pochwicy727
Leczenie zaburzeń ejakulacji727
• Bolesna ejakulacja729
• Wytrysk opóźniony729
• Wytrysk wsteczny729
Leczenie hiperseksualności729
Na zakończenie730
Piśmiennictwo730
28. Farmakoterapia zaburzeń snu Adam Wichniak, Aleksandra Wierzbicka 732
1 Rola farmakoterapii w leczeniu zaburzeń snu732
2 Farmakologiczne leczenie bezsenności733
3 Farmakologiczne leczenie hipersomnii pochodzenia ośrodkowego736
4 Farmakologiczne leczenie zaburzeń rytmu okołodobowego snu i czuwania737
5 Farmakologiczne leczenie parasomnii739
6 Farmakologiczne leczenie zaburzeń ruchowych związanych ze snem741
Na zakończenie743
Piśmiennictwo743
29. Farmakologiczne próby leczenia zaburzeń osobowości Marek Krzystanek 746
1 Model patogenezy zaburzeń osobowości746
2 Metody leczenia zaburzeń osobowości748
Koncepcja farmakologicznego leczenia zaburzeń osobowości749
Wyniki badań klinicznych752
• Amitriptylina753
• Aripiprazol753
• Asenapina753
• Duloksetyna754
• Fenelzyna754
• Fluoksetyna754
• Flupentiksol754
• Fluwoksamina754
• Haloperidol754
• Hydrokortyzon754
• Klonidyna755
• Kwas walproinowy755
• Kwasy omega-3755
• Kwetiapina755
• Lamotrigina755
• Nalmefen756
• Okskarbazepina756
• Oksytocyna756
• Olanzapina756
• Paliperidon757
• Risperidon757
• Sertralina757
• Topiramat757
Na zakończenie757
Piśmiennictwo758
ZAGADNIENIA SPECJALNE760
30. Farmakogenetyka leków psychotropowych Joanna Pawlak, Monika Dmitrzak-Węglarz 762
1 Wprowadzenie762
2 Farmakogenetyka w praktyce klinicznej764
3 Polimorfizm genetyczny cytochromu P450766
4 Farmakogenetyka leków przeciwpsychotycznych (LPP)768
• Klasyczne leki przeciwpsychotyczne (LPP I generacji, LPPI)770
• Atypowe leki przeciwpsychotyczne (LPP II generacji, LPPII)771
• Nowe leki przeciwpsychotyczne (LPP III generacji, LPPIII)773
5 Farmakogenetyka leków przeciwdepresyjnych774
6 Farmakogenetyka leków normotymicznych779
7 Farmakogenetyka leków anksjolitycznych782
8 Farmakogenetyka leków psychostymulujących i prokognitywnych783
Na zakończenie784
Piśmiennictwo785
31. Psychofarmakoterapia wieku dziecięco-młodzieżowego – odrębności farmakokinetyki oraz leczenia schizofrenii, depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej Agnieszka Słopień, Barbara Remberk788
1 Wprowadzenie788
2 Profil farmakokinetyczny leków u dzieci i młodzieży789
3 Postępowanie w wybranych zaburzeniach psychicznych dzieci i młodzieży (ze szczególnym uwzględnieniem farmakoterapii)790
Postępowanie w schizofrenii790
Postępowanie w depresji796
Postępowanie w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych803
4 Działania niepożądane omawianych leków u dzieci i młodzieży806
Na zakończenie807
Piśmiennictwo808
32. Psychofarmakoterapia u chorych w wieku podeszłym Tomasz Sobów 810
• Wchłanianie leków810
1 Wprowadzenie810
2 Zmiany w farmakokinetyce a psychofarmakoterapia starszych chorych810
• Dystrybucja leków811
• Usuwanie ksenobiotyków (w tym leków)811
• Metabolizm i interakcje lekowe812
• Zmiany receptorowe812
3 Zmiany farmakodynamiczne dotyczące leków psychotropowych u starszych chorych812
4 typowe problemy związane ze stosowaniem leków psychotropowych u osób w wieku podeszłym812
• Parkinsonizm i inne powikłania ze strony układu pozapiramidowego814
• Ryzyko hipotensji i upadków814
• Hiponatremia815
• Zespół serotoninowy815
• Niepożądane efekty hematologiczne816
• Złośliwy zespół neuroleptyczny816
• Leki o działaniu antycholinergicznym a starsi pacjenci817
• Zaparcia817
5 Ogólne zasady psychofarmakoterapii u chorych w wieku podeszłym818
6 Odrębności farmakoterapii depresji u chorych w wieku podeszłym819
7 Odrębności farmakoterapii choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) w wieku podeszłym820
8 Odrębności farmakoterapii schizofrenii w wieku podeszłym821
Na zakończenie823
Piśmiennictwo823
9 Odrębności farmakoterapii zaburzeń lękowych w wieku podeszłym823
33. Psychofarmakoterapia ciąży i okresu okołoporodowego Dominika Dudek 826
1 Wprowadzenie – zasady ogólne leczenia kobiet w okresie ciąży826
2 Psychofarmakoterapia i karmienie piersią – zasady ogólne829
3 Stosowanie leków przeciwdepresyjnych (LPD) u kobiet w wieku rozrodczym830
4 Stosowanie leków przeciwlękowych i nasennych832
5 Leki normotymiczne: lit i leki przeciwpadaczkowe834
6 Leki przeciwpsychotyczne (LPP)836
7 Leki psychostymulujące837
8 Breksanolon – nowa możliwość w depresji poporodowej837
Na zakończenie838
Piśmiennictwo838
34. Leczenie zaburzeń psychicznych w przebiegu chorób somatycznych Jan Jaracz 840
1 Wprowadzenie840
2 Ogólne zasady psychofarmakoterapii w chorobach somatycznych i neurologicznych842
• Udar mózgu843
3 Choroby neurologiczne843
• Choroba Parkinsona845
• Stwardnienie rozsiane847
• Padaczka848
• Choroba niedokrwienna serca849
4 Choroby internistyczne849
• Cukrzyca850
• Choroby reumatyczne851
• Choroby nowotworowe852
Na zakończenie854
Piśmiennictwo854
35. Leczenie skojarzone za pomocą leków psychotropowych Janusz Rybakowski856
1 Wprowadzenie856
2 Polifarmakoterapia za pomocą leków przeciwpsychotycznych w schizofrenii856
• Polifarmakoterapia w leczeniu depresji w przebiegu ChAD859
• Polifarmakoterapia w leczeniu manii859
3 Polifarmakoterapia w chorobie afektywnej dwubiegunowej (ChAD)859
• Polifarmakoterapia w profilaktyce nawrotów ChAD860
• Polifarmakoterapia w chorobie afektywnej dwubiegunowej z szybką zmianą faz862
4 Polifarmakoterapia za pomocą leków przeciwdepresyjnych w depresji okresowej862
Na zakończenie864
Piśmiennictwo865
36. Psychofarmakoterapia zgodnie z zaleceniami Dominika Dudek, Anna Wasik868
1 Wprowadzenie868
2 Adherencja w zaburzeniach psychicznych870
• Adherencja w schizofrenii871
• Adherencja w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych874
• Adherencja w depresji okresowej nawracającej877
• Adherencja w zaburzeniach lękowych880
Na zakończenie881
Piśmiennictwo882
37. Farmakologiczne aspekty terapii elektrowstrząsowej (eW) Łukasz Święcicki 884
1 Wprowadzenie884
2 Krótki rys historyczny885
3 Zastosowanie i skuteczność zabiegów EW886
4 Leki stosowane przed rozpoczęciem zabiegów EW887
• Podawanie atropiny przed zabiegiem EW888
• Metoheksital889
• Tiopental889
5 Leki stosowane do znieczulenia podczas zabiegu EW889
• Propofol891
• Ketamina892
• Etomidat894
6 Leki stosowane do zwiotczenia podczas zabiegów EW896
Depolaryzujące środki zwiotczające896
• Rokuronium897
Niedepolaryzujące środki zwiotczające897
• Miwakurium898
7 Stosowanie leków psychotropowych podczas trwania kuracji EW898
8 Farmakoterapia w zapobieganiu nawrotów899
Na zakończenie901
9 Farmakoterapia zaburzeń funkcji poznawczych901
Piśmiennictwo902
Skorowidz904

Rycina3.1.

Strukturachemicznakwasuglutaminowego(GLU)

GLUuważanyjestzapodstawowyneuroprzekaźnikpobudzający,odktó-

regoilościściślezależycałyarsenałdziałań-odprocesówplastycznychwob-

rębieOUN,ażpodziałanieneurotoksycznewynikająceznadmiernegopo-

budzeniareceptorówdlaGLU.Wpewnymsensie,nadrugimfunkcjonalnym

biegunieznajdujesięprzekaźnictwoGABA-ergiczne,któregoaktywnośćpo-

strzeganajestjakopodstawowyczynnikhamującyaktywnośćOUN.Oprócz

hamowania,transmisjaGABA-ergicznaumożliwiawpewnymzakresiewza-

jemnąsynchronizacjęwyładowańgrupneuronóworazpowstawanierytmów

oscylacyjnych.WszerszymkontekściehamującewłaściwościGABApozwa-

lająnapoprawęstosunkusygnałudoszumupodczaspobudzeniawywołane-

goprzezbodźcebiologiczne,cojestbardzoistotnedlaprocesówneuropla-

stycznych.Powszechneuczestnictwoneuroprzekaźnikówaminokwasowych

wprzemianachmetabolicznychpowoduje,żetrudnojestwyodrębnićosobne

szlakineuronalnecharakterystycznewyłączniedlanich.Mimotodużąeks-

presjęreceptorówdlaGLUmożnazaobserwowaćwkorzemózgu,zwojach

podstawyorazcielemigdałowatym.WprzypadkuGABAnasilonaobecność

zostałaodnotowanawzwojachpodstawy,podwzgórzu,istocieszarejokoło-

komorowejorazhipokampie,wdalszejkolejnościtakżewkorzemózgu,ciele

migdałowatymiorazwzgórzu.

Wzwiązkuztym,żezarównoGLU,jakiGABApraktycznienieprzenikają

przezbarierękrew-mózg,istniejekoniecznośćośrodkowejsyntezytychamino-

kwasówalbowformiesyntezydenovo,albojakoproduktówprzemianywcy-

kluglutaminian-glutamina.Domenąastrocytówjestaktywnośćkarboksylazy

pirogronianowej,enzymuniezbędnegodosyntezyszczawiooctanu,któryto

związekpoprzezkolejneetapyprzemianycykluKrebsamożebyćprzekształ-

canywα-ketoglutaran,będącybezpośrednimsubstratemdopowstaniaGLU.

GLUwastrocytachjestprzekształcanyprzezsyntetazęglutaminydoglutaminy

(GLTM).WkolejnymetapieGLTMmożebyćtransportowanadoneuronów,

gdzieponowniejestprzekształcanadoGLUzapomocąglutaminazy,enzymu

swoiścieneuronalnego.WneuronachGLUmożepodlegaćalbomagazynowa-

niuwpęcherzykachsynaptycznychzwykorzystaniemtransporterówpęcherzy-

Wstęp

Brak wyników

Psychofarmakologia kliniczna

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra