Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tywnośćdzieckazaczynadziałaćnarzeczkultury.Dziecko,odpewnego
momenturozwoju,aktywnieposzukujeprzejawówkulturyiangażujesię
wewłączaniejejdoswoichdziałańumysłowychipraktycznych.Nietylko
więcwychowanie,aleisamowychowaniezaczynauczestniczyćwłączeniu
zjawiskwynikającychzdojrzewaniaorganizmudzieckazotaczającąjekul-
turą.
Proceswychowaniazwiązanyjestzopanowaniemdziecięcejaktywno-
ści.Siłaicharakterinterakcji,dojakichdochodziwżnychokresachjego
rozwojumiędzyprocesamidojrzewaniaikulturą,jestkontrolowanaprzez
procesywychowawcze.Energiaznichpochodzącawykorzystywanajestdo
wyzwalaniaaktywności,apotemjejukierunkowywania(Wygotski,2002f,
s.180;Erikson,2004,s.113).WedługWygotskiegojesttomożliwe,kiedy
postacieujawniającejsiędzieckukulturyzostająprzyporządkowaneokre-
ślonymmomentomwprocesiedojrzewaniaorganizmu.Dopasowaniatakie
powstająwkulturachprzezstuleciaczytysiąclecia.Dawniejdoprowadzało
to„(…)dotakiegozrastaniasięobuprocesów,żepsychologiadzieckaprze-
stałajerozróżniaćiumocniłasięwprzekonaniu,iżopanowaniekulturo-
wychformzachowańjesttaksamonaturalnymsymptomemdojrzewania
organizmu,jaktelubinnecechyfizyczne”(Wygotski,1971,s.59).
Współcześniecoraztrudniejotakiedopasowanie.Oznaczato,żewy-
chowanieniemajużtakiej,jakwtradycyjnychspołecznościach,kontroli
nadinterakcjamiczynnikównaturalnychikulturowychwrozwoju.Powo-
dujeto,żeichinterakcjemająwspółcześniecharakterbardziejspontanicz-
ny,awłaściwościczłowiekaistylujegodziałaniawwiększymstopniuniż
wcześniejwynikajązindywidualnejspecyfikitychinterakcji,aniżelizpro-
cesuwychowania,gdzieteinterakcjepodlegająkontroli.Zatemodpowiedź
napytanie,dlaczegoczłowiekprzejawiataką,anieinnąwłaściwość,wy-
magacorazczęściejodwołaniasiędojegoindywidualnejhistorii(Bruner,
1987).
Wontogenezieczłowiekmadważneźródłarozwoju:pierwszewna-
turze,drugiewkulturze.Aspektbiologicznyrozwojuwyjaśniaewolucja
gatunku,aspektkulturowyhistoriażyciaspołecznego.Łącznekorzystanie
zzasadewolucjiihistoriipozwalawyjaśnićdynamikęrozwojuczłowieka.
Splataniesięnaturalnejikulturowejliniiwontogenezienieoznacza,że
któraśzzasadeliminujeinną.Oznacza,żezasadytezachowująsięiżezich
połączeniapowstajenowazasada,nieredukowalnaanidoewolucji,anido
historii.Wprawidłowymprzebiegurozwojukulturowegonawetjeżelilinie
teczasowosięrozchodzą,torozpadzwiązkówmiędzyniminigdyniejest
całkowity.Sploty,doktórychdoszłowewcześniejszychokresachrozwoju,
powodują,żenawetkiedywżnychmomentachlinietesięodsiebieod-
dalają,toitakwpodstawowymmechanizmiefunkcjonowaniadzieckawi-
25