Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
docznyjestśladichwcześniejszychzwiązków.Przykładowodzieckocho-
dzącewwyprostowanejpozycji,czymówiące,mimożenierazdochodzi
uniegodoprzejściowegopogorszeniawykonaniatychfunkcji,zachowuje
jejużnazawsze.Tenwpisanywrozwójśladwcześniejszychzwiązków
naturyikulturytorujesplatanieobuliniiwkolejnychokresach,wspoma-
gającdziałaniawychowawcze.Wtymzawierasięgłębokisenscyklicznej
pracywychowawczej.Nadejścieokresurozluźnieniazwiązkówmiędzy
obomaliniamijestwprawdzienieuniknione,jednakwcześniejszapraca
wychowawczanieidzienamarne.Stanowioparciedladzieckaprzyzma-
ganiusięprzeznieijegootoczeniespołecznezcoraztrudniejszymi–wraz
zwiekiem–wymaganiami,jakiestawiamuzarównojegodojrzewający
organizm,jakikultura,oczekującawspółcześniecorazwięcejodswoich
uczestników.
2.2.PERSPEKTYWAEWOLUCYJNA
Perspektywaewolucyjnawyjaśniaspontaniczniezachodzącepro-
cesydojrzewaniaiwzrostuorganizmu,zdeterminowanegenamiiśrodowi-
skiemnaturalnym.Perspektywatakładzienacisknapowtarzalność,stara
sięwykrywaćprawidłowości.Wzwiązkuztymjestnaukąnomotetyczną.
Opisywaneprzezniąprocesyrozwojuzachodząwsposóbwynikający
zwewnętrznegoplanurozwojuorganizmu,realizujązasadęepigenezy.Za-
sadatarozumianajestwspółcześniewsposóbzróżnicowany2.Wnajbardziej
klasycznymrozumieniuCasparaFriedrichaWolffajestmowaoróżnicowa-
niusięhomogenicznegopoczątkowomateriału,wwynikuczegoformaor-
ganizmupotomnegopowstajeodnowa3.Podejściatakie,jak„socjobiologia”
Wilsona(za:Łastowski,2009,s.116),wnosząmniejpewnościiprzewidy-
walnościcodoprocesówdojrzewaniaiwzrostuorganizmu,uzależniając
realizacjęzasadyepigenezyodinterakcjiwieluczynników:anatomicznych,
fizjologicznych,poznawczychczybehawioralnych,pojawiającychsięwtym
___
___
___
___
___
_
2WpsychologiidozasadyepigenezyodwoływałsięmiędzyinnymiPiaget(1969).Wyja-
śniającprocesyzwiązanezadaptacjądośrodowiska,odwołałsiędojejpostacisformułowanej
przezWaddingtona.Wtymujęciuodjakościśrodowiskazależy,wjakimstopniuzaktualizuje
sięzaprogramowanyjużwcześniejwgenachpotencjał.RównieżE.H.Eriksonodwołałsiędo
zasadyepigenezy.Niewskazujeonnakonkretnegoautorazasady,zktórejskorzystał,pisze
tylko,żewywodzisięonazembriologii.Otreścitegorozumieniazasadyepigenezybędzie
mowawrozdzialenastępnym.
3Zwięzłądefinicjęepigenezyprzedstawiłjużw1764rokuCasparFriedrichWolff.Pisał,
żekażdaczęśćpozostajepodwpływempoprzednichczęściisamawpływananastępne(Hall,
1999,s.112;za:Gottlieb,2007).
26
