Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czastrwaniakaryuwięzieniaajejskuteczność
57
Czasjestpojęciem,któremawyjątkowoliczneoblicza.Mamywięcczas
fizyczny,kosmologiczny,astronomiczny,słoneczny,geologiczny,geograficzny,
biologiczny,historyczny,chronologiczny,atakżespołecznyikulturowywsocjo-
logii(Tarkowska,1987;Banaszczyk,1981)orazpsychologicznylubwewnętrzny
wpsychologii(Chlewiński,1977;Nawrat,1981).
Bardzobogaty–teoretyczny,empiryczny–dorobekdotyczącykategoriicza-
suzebranyprzezprzedstawicieliwieludyscyplinnaukowychstałsięuzasadnie-
niemdlapowstaniatemporologiilubchronozofii–odrębnej,interdyscyplinarnej
dyscyplinypowołanejdobadańnadczasemijegowymiarami.
Odczasównajdawniejszychlicznimyśliciele,główniefilozofowieifizycy,
staralisięzdefiniowaćiobjaśnićistotęczasu(Tatarkiewicz,2011;Heller,1995).
Przypomnępoglądytylkonielicznychspośródnich.
ArystoteleszeStagiryuważał,żeczasjestzeswejistotynieskończonyipły-
niezawszeodprzeszłościdoprzyszłości.Czasuniemożnarozważaćpozajego
percepcją,którazkoleiniejestmożliwabezspostrzeganiaruchu.Arystoteles
nawiązałdoideiZenonazElei,którysądził,żeczasjestściślezwiązanyzru-
chem.ZatemtakżeczaswujęciuArystotelesanieistniejebezzmianiruchu.
Św.AugustynzHipponywjedenastejksiędzeswoichniezwykłychWyznań
poświęciłproblematyceczasusporomiejsca.Jegorelatywne,funkcjonalneujęcie
czasuskłaniadogłębokiejrefleksji.Przywołamtusłowa,jakiewypowiedziałna
tematistotyczasu,jegodziedzinipomiaruorazpoczątku.Najpierwwięcpo-
wiada(Św.Augustyn,1994,s.271):Uaniprzyszłość,aniprzeszłośćnieistnieje.
Iwłaściwienienależałobymówić,żeistniejątrzydziedzinyczasu–przeszłość,
teraźniejszośćiprzyszłość.Możeściślejszebyłobyujęcie,żeistniejąnastępujące
trzydziedzinyczasu:obecnośćrzeczyminionych,obecnośćrzeczyteraźniej-
szych,obecnośćrzeczyprzyszłych.Jakieśtegorodzajutrzydziedzinyistnieją
wduszy;alenigdzieindziejichniewidzę.Obecnościąrzeczyprzeszłychjest
pamięć,obecnościąrzeczyteraźniejszychjestdostrzeganie,obecnościąrzeczy
przyszłych–oczekiwanie”
.Adalejpisze(Św.Augustyn,1994,s.278):Upomimo
tomierzymyczas–chociażniemożemymierzyćanitego,czegojeszczeniema,
anitego,czegojużniema,anitego,coniemażadnejnieciągłości,aniteżtego,
cojestbezpoczątkuikresu”
.Konkludując,powtórzę,żewzgodziezpoglądami
św.Augustynamożemynawetmniemać,żeczasuniema.UPrzeszłościjużnie
ma,przyszłościjeszczeniema,ateraźniejszośćjestczasemtylkodlatego,że
odchodziwprzeszłość.Gdybynieodchodziłaigdybyzawszetrwała,tobyłaby
wiecznością”
.Ponadtoprzyjąćmożemy,żeczasjestwrażeniem,subiektywnym
przeżyciempowstałymdziękitrzem–jużwymienionymwcześniej–funkcjom
umysłu:oczekiwaniu(wrażenieprzyszłości),uwadze(wrażenieteraźniejszości)
orazpamięci(wrażenieprzeszłości).Św.Augustyndowodziłteż,żepoczątek
czasuwyznaczyłBóg,kiedyporuszyłstworzonyprzezsiebieświatexnihilo.Czas
byłwięc–wmniemaniuśw.Augustyna–pierwotnywobecruchu.
