Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
Rozdział1.Kara,karykryminalneikarapozbawieniawolności
Św.TomaszzAkwinuprzejąłwznacznejmierzearystotelesowąkoncepcję
czasu.Uważał,żeczasistniejepotencjalniewzmianach,aformalniewumyśle,
któryjakojedynypotrafipostrzegaćrelacjęUwcześniej–później”
.Czasjestteż
bytemniedoskonałym,bonieistniejesamoistnie,azależyodruchuciałiodumy-
słu.Czasbezumysłubyłbyjedyniestrumieniemniezróżnicowanychmomentów,
bezUprzed”iUpo”
.Wszystko–mówiAkwinata–cosięzmieniaicosięporusza,
powstajewczasie.Tenzaśmaswójpoczątekwchwilistworzeniawszechświata.
JedynieBóg–jegoStwórca–jestbytemAbsolutnymiPozaczasowym.
IsaacNewtonzkoleiutrzymywał,żeczasjestwielkościąbezwzględnąiab-
solutną.Płyniezaśniezmiennie,ciągleirównomiernie.Cowięcej,czasmabyć
realnościąniezależnąodruchumateriiiludzkiegopostrzegania.
Kantsądził,żeczasiprzestrzeńsąempirycznierealne.Cokolwiekdane
jestczłowiekowiwdoświadczeniuwystępujewprzestrzeniiwczasie.Czasma
charakterpodmiotowy,cooznacza,żeniemożeistniećbezniegoniezależnie.
Awięcczasprzynależyniedosamychprzedmiotów,aletylkodopodmiotu,
któryjespostrzega.SamKant(2001,s.86)piszeoczasie,żeUNiejestonniczym
innymjaktylkoformąnaszejwewnętrznejnaoczności”
.
RewolucyjnejzmianypoglądunaczasdokonałAlbertEinstein.Odrzuciłon
zdecydowanienewtonowskąkoncepcjęabsolutnegoczasuipojęcieabsolutnej
przestrzeni.Sformułowałzaśtezę,żeczasjestwzględny,ajegoupływzależyod
prędkościukładuodniesienia,wktórymsięgomierzy.Zatemniemajednego
czasu.Jestichwielezależnieodliczbyobserwatorówzdarzeń.WukładzieUpo-
ruszającymsię”czaspłyniewolniej(tzw.dylatacja,czylispowolnienieczasu).
Współczesnafizykadowiodła,żedlacząstekelementarnychznajdującychsię
wruchuczaspłynierzeczywiściewolniejniżdlacząstekpozostającychwspo-
czynku(bezruchu).Einsteinpodkreślateżzwiązekczasuzpolemgrawitacyjnym.
Niepłynieonodrębnie,alejestzwiązanyjakoczwartywymiarzpojęciemczaso-
przestrzeni.Czasjestwedleniegowtórnywobecruchuiodniegozależy(przeciw-
nieniżuśw.Augustyna).Istnienieruchujestzatemwarunkiemistnieniaczasu.
Przedstawioneprzezemnie–niejakotytułemprzykładu–poglądyniektó-
rychmyślicieliznajdująpośrednieodzwierciedleniewdwóchgłównychuję-
ciachczasu.Pierwszeznichtoujęcielinearnelubilościowepowiązanezfizyką
klasyczną,adrugietoujęciejakościowepowiązanezsocjologiąiantropologią
kulturową.
Ujęcielinearnetraktujeczasjakobytsamoistny,absolutny,homogeniczny,
jednostajny,nieskończonyimierzalny.Czasmabyćciągłym,jednokierunkowym
następstwemrównychodcinkówczymomentówbiegnącychodprzeszłościprzez
teraźniejszośćdoprzyszłości.TakiepojmowanieczasujestjakbyUnaturalnym”
myśleniemludzionimiojegopoczątku.Todominująceliniowepostrzeganie
czasuwynikaprawdopodobnieznaturynaszychumysłówispecyfikipercepcji
rzeczywistości.
