Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.Istotaiformareprezentacjiumysłowych
Reprezentacjapoznawczato
umysłowyodpowiednikobiektów–
zarównorealnieistniejących,jak
ifikcyjnychlubhipotetycznych.
Obiektemreprezentacjimożebyć
przedmiot,osoba,kategorialub
relacja.Reprezentacjapoznawcza
zastępujeswójobiektwproce-
sachprzetwarzaniainformacji.
Reprezentacjenietrwałe
(wyobrażenia,sądy,modele
umysłowe)powstajądoraźnie,
np.wcelupodjęciadecyzji
lubrozwiązaniaproblemu,
poczymzanikają.
Reprezentacjetrwałe,składające
sięnastrukturywiedzy,powstają
izmieniająsięwdłuższymcyklu
czasowym.
Wedługanegdotytrzechślepcównapotkałonaswejdrodzesłonia.Jedendotknąłtrąby
istwierdził,żetrzymawrękuwęża.Drugizderzyłsięznogąsłoniaibyłprzekonany,
żenatknąłsięnasłup.Trzecizłapałzaogoniwydawałomusię,żechwyciłsznur.
Jeślizgodzimysię,żesłońjestrealnym,obiektywnieistniejącymobiektem,wypowie-
dzitrzechślepcówodpowiadajątrzemróżnymsposobomumysłowej,poznawczej
reprezentacjitegoobiektu.Naszepoznawczereprezentacjeświataprzypominająwy-
obrażeniaślepcównatematsłonia.Niesązasadniczobłędne–raczejniekompletne,
wybiórczeiściślepowiązanezosobistymdoświadczeniem.Każdyczłowiekbuduje
swójobrazświata,któryzazwyczajjestzasadniczoróżnyodobrazuzbudowanego
przezinneosobyopodobnychdoświadczeniachiporównywalnychzdolnościach
umysłowych.Psychologiapoznawczabada,wjakisposóbludzieprzedstawiająsobie
wumyśleskładnikiobiektywnegoświata.Zajmujesięteżproblemem,jakiformat
przyjmująpoznawczereprezentacjerzeczywistościorazjakiepełniąfunkcje.
2.1.Pojęciereprezentacjiumysłowej
2.1.1.Reprezentacjeaprocesypoznawcze
ZdaniemZenonaPylyshyna(1973)głównymzadaniempsychologiipoznawczejjest
rozwiązaniedwóchproblemów.Pierwszypoleganabadaniuistotyicharakterunaszej
wiedzy,drugi–naustaleniu,wjakisposóbtęwiedzęnabywamyijakjejużywamy.
Pierwszyproblemsprowadzasiędokwestii,dziękijakimstrukturomświatjestod-
zwierciedlonyczyreprezentowanywnaszymumyśle.Istotądrugiegoproblemujest
opisanieiwyjaśnienieprzebieguprocesówprzetwarzaniainformacji.Procesytezjed-
nejstronypolegająnatworzeniustrukturwiedzy,zdrugiejzaś–naprzekształceniach
ioperacjachdokonującychsięnawiedzywcześniejnabytej.Dziękiprocesomnaby-
waniaiprzekształcaniawiedzymożliwejestgenerowaniezachowańadekwatnych
dosytuacji,kontekstu,polecenialubinstrukcji.
Zdwóchproblemów,sformułowanychprzezPylyshyna,pierwszywydajesiębardziej
podstawowyi–ztegowłaśniepowodu–wymagającyrozważenianajpierw.Charakter
iprzebiegposzczególnychprocesówprzetwarzaniainformacjimogąbowiemwyni-
kaćzcharakteruiformyreprezentacjiumysłowych,awięcztego,najakimoperują
materiale.Naprzykładzupełnieinneprawaprzebieguprocesówpoznawczychobo-
wiązują,gdypamięćroboczaprzechowujeiprzekształcamateriałwizualny,ainne,
gdyrzeczdotyczymateriałuwerbalnego(zob.podrozdz.8.2).Zanimwięcszczegółowo
omówimyprzebiegprocesówprzetwarzaniainformacji,takichjakprocesypamięci,
percepcjilubuwagi,zatrzymamysięniecodłużejnadproblemem,wjakisposóbczło-
wiekprzedstawiasobiewumyśleotaczającągorzeczywistość.
ReprezentacjarozumianaogólnietoUrzeczcośoznaczająca,zajmującamiejsceczegoś,
symbolizującalubcośprzedstawiająca”(Reber,2000,s.623).Funkcjąreprezentacji
poznawczychjestwięcprzedstawieniewobrębieumysłuwszelkichzdarzeńbodźco-
wychdostępnychzmysłom.Wzależnościodorientacjiteoretycznejpsychologowie
uważają,żereprezentacjepowstająalbowwynikubezpośredniegoodwzorowania
(Uodciśnięcia”)bodźcawumyśle,albowprocesiebudowaniazłożonejkonstrukcjiumy-
słowej.Procestworzeniakonstrukcjiumysłowejmapolegaćnazakodowaniudanych
58
