Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Umysłipoznanie
aktywnośćwłasnąpodmiotupoznającegojakoczynnikwpływającynaprzebiegiosta-
tecznywynikczynnościpoznawczych.Zgodnieztymujęciemumysłprzetwarza
przedewszystkimteinformacje,któresamUpobrał”zotoczeniawwynikuczynno-
ścieksploracyjnych,orazte,któresąmupotrzebnedozaprogramowaniaczynności
motorycznychUswojego”organizmu.
1.2.Psychologiapoznawcza:
dziedzinaczyparadygmat?
1.2.1.Narodzinyirozwójpsychologiipoznawczej
Napoczątkulat80.XXw.przeprowadzonobadaniaankietowewśródpsychologów
amerykańskich.Zapytanoich,zktórymzewspółczesnychkierunkówpsychologiisię
identyfikują.Ponadtrzyczwarteankietowanychzadeklarowało,żereprezentujepsy-
chologiępoznawczą(Eysenck,1982).Wynikitewydająsiębardzosymptomatyczne,
m.in.dlatego,żeuzyskanojewkraju,wktórymnarodziłysięlubosiągnęłyapoge-
umswegorozwojutrzynajważniejszenurtywspółczesnejpsychologii:neopsycho-
analizaspołeczna,neobehawioryzmipsychologiahumanistyczna.Coskłoniłotak
znacznąliczbęuczonych,abyokreślićswojątożsamośćprzezakcesdopsychologii
poznawczej?
Wydajesię,żeodpowiedźzawierasięwrozróżnieniukierunkuidziedzinybadańpsy-
chologicznych.Kierunek(prąd,nurt)psychologicznytoszczególnywzorzecuprawia-
nianauki,swoistyzewzględunapodstawowepojęcia,założeniametateoretyczne,
metodologięirodzajstawianychpytańbadawczych.Jesttopojęciebliskiewprowadzo-
nemuprzezThomasaKuhna(1970)terminowiparadygmat.Natomiastdziedzinalub
obszarbadańtopoprostuokreślonepoleproblemowe,czylizestawpytańbadawczych
onaturęwybranegozbioruzjawisk.Rzeczjasna,anistawianepytania,aninawetzbiór
badanychzjawiskniesązawieszonewteoretycznejpróżni.Pewnepytaniaprzestają
byćważnepozmianieparadygmatu,innezkoleizyskująsensiznaczeniedopiero
wszerszymkontekścieteoretyczno-metodologicznym.Mimotowkażdymzważniej-
szychkierunkówmyślipsychologicznejstawiasiędośćpodobnepytaniairozwiązuje
porównywalneproblemy.Jeśliwięcprawiewszyscybadacze,zajmującysiętakimizja-
wiskami,jakspostrzeganie,uczeniesię,uwaga,pamięć,język,myślenie,rozwiązywa-
nieproblemówipodejmowaniedecyzji,nazywająsiebiepsychologamipoznawczymi,
toznaczy,żeidentyfikująsiępoprzezdziedzinę,anieparadygmat.Inaczejmówiąc,
akcesdopsychologiipoznawczejjestwdużejmierzeniezależnyodteoretycznego
imetodologicznegopodejściadorozważanychzagadnień.Jesttymsamymniezależny
odreprezentowanegokierunkuczynurtupsychologicznego.
Współczesnąpsychologiępoznawcząnależyuznaćraczejzaobszarbadańpsy-
chologicznych,choćwcześniejuważano(np.Kozielecki,1966;Tomaszewski,1975),
żetokieruneklubparadygmat.Istotnie,wczesneteoriepoznawcze,np.koncepcja
UlricaNeissera(1967)lubGeorge’aKelly’ego(1955),nosiływszelkieznamionano-
wegoparadygmatubadawczego,będącegowopozycjiprzedewszystkimwobecneo-
behawioryzmu,choćdopewnegostopniarównieżwobecpsychologiidynamicznej.
Byłytoogólnekoncepcjepsychologiczne,mająceambicjeopisaniaiwyjaśnienia
30
