Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.Istotaiformareprezentacjiumysłowych
prosterozstrzygnięcie,jeślisięuzna,żeniektóreczynnościpoznawczewymagają
przedstawieńumysłowych,ainnenie.Zgromadzononp.wieledanychsugerujących,
żeniektóreprocesyspostrzeganiamogąpolegaćnabezpośrednimkontakcieumysłu
zobiektem(Gibson,1979).Dotyczytowszczególnościtzw.artefaktów,czyliprzed-
miotówwytworzonychprzezczłowiekawcelupełnieniapewnychfunkcji(np.na-
rzędzi).Mająonezakodowaneinformacjenatematprzeznaczeniaisposobuużycia,
nazwaneprzezJamesaGibsona(tamże)afordancjami1(affordances).Niezmieniato
faktu,żeinneprzypadkipercepcji,występującewsytuacjachbardziejzłożonychlub
wieloznacznych,bezżadnejwątpliwościdowodząistnieniaindywidualnych,aktywnie
isamodzielnieskonstruowanychprzedstawieńumysłowych.
Jednakżesamouznanieistnieniareprezentacji,wrazzuznaniemmetodologicznej
niezbędnościtegokonstruktuteoretycznego,nieoznaczajeszczezgodycodosposobu
ichistnieniaifunkcjonowania.Toczącysięnagrunciepsychologiipoznawczejspór
oreprezentacjeumysłowesprowadzasięwięcdodwóchkwestii:sposobukodowa-
niadanychzmysłowych(językareprezentacji)orazsposobuorganizacjidanychumy-
słowych(strukturyreprezentacji).Ichrozwiązaniezależyodbardziejpodstawowego
pytania:Wjakimstopniuumysłowereprezentacjeotaczającychnasobiektówmogą
odbiegaćswojąformąodsensorycznychwłaściwościtychże?
2.1.3.Rodzajereprezentacjiumysłowych
Wświetleposzczególnychstanowiskteoretycznychreprezentacjeumysłowemogą
przyjmowaćprzeróżneformy.NaprzykładAllanPaivio(1986)zaliczadoreprezentacji
poznawczychm.in.obrazyumysłowe,śladypamięciowe,słowa(elementyjęzyka),
sądy,pojęcia(reprezentacjepojęciowe:prototypy,listycech)orazschematy(skrypty,
ramy,procedury).ArthurReber(2000)zanajważniejszerodzajereprezentacjiumysło-
wychuważaobrazyumysłowe,słowa(elementyjęzyka)iidee(abstrakcje).Wreszcie
MichaelEysenckiMarkKeane(2015)wnajbardziejchybaprzejrzystym,aleteżnaj-
bardziejrestrykcyjnympodzialereprezentacjiumysłowych,wyróżniająreprezentacje
analogowe(obrazyumysłowe,modelementalne)orazreprezentacjewformiezbio-
rusądówczytwierdzeń(propositions).Obrazyumysłowesąrodzajemreprezentacji
umysłowejnajbardziejzbliżonymdorzeczywistejformyprzedstawianychobiektów,
natomiastabstrakcyjnepojęciasąodtejformybardzoodległe.Naprzykładwyobra-
żeniedomunosipewnecechyprawdziwegodomunietylkozewzględunaobecność
typowychszczegółów(takichjakoknaczydach),aleprzedewszystkimodpowiedniość
relacjimiędzynimi(np.dachjestugórynietylkowprawdziwymdomu,lecztakże
wjegowyobrażeniu).NatomiastpojęcieUinstytucjafinansowa”,choćzawieraistotne
elementyobiektu,niezachowujewobecniegożadnejodpowiedniościfizycznej.Pojęcie
abstrakcyjnemożebyćpełne,ścisłeibogatewtreść,alewniczymnieprzypominare-
prezentowanegoobiektu,któryzresztąwtakimwypadkuniejestobiektemjednostko-
wym,leczszerokąiogólnąkategoriąnadrzędną.Niektórereprezentacjepojęciowenie
mająwogólekonkretnych,sensorycznychodpowiednikówwświecierzeczywistym
(Paivio,1986).
1Gibsonstosowałpojęcieafordancjiszeroko,wodniesieniudowszelkiejpercepcji.Uważał,że
środowiskojakgdybyskładaorganizmowiofertęcodomożliwychsposobówjegowykorzystania.Inni
autorzyograniczająteorięafordancjidozjawiskzwiązanychzpercepcjąprzedmiotówużytkowych
(np.Norman,1988).
60
