Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych

Renata Jachowicz

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-200-6306-6

DOI:

Wydawnictwo:

PZWL Wydawnictwo Lekarskie

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

653

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

. Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych. Red. Jachowicz, Renata . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021, 653 s. ISBN 978-83-200-6306-6

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A2 Jachowicz, R.

T1 Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych

PB PZWL Wydawnictwo Lekarskie

YR 2021

SN 978-83-200-6306-6

Bibliografia BibTex:

@Book{ 241776, author = "", editor = "Jachowicz, Renata", title = "Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych", publisher = "PZWL Wydawnictwo Lekarskie", year = "2021", address = "", isbn = "978-83-200-6306-6" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU -

ED - Jachowicz, Renata

TI - Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych

PB - PZWL Wydawnictwo Lekarskie

CY -

PY - 2021

SN - 978-83-200-6306-6

ER -

Netografia (standard APA):

. Red. Jachowicz, Renata. Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych [baza danych online] : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021 [dostęp: 03 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/receptura-apteczna-sporzadzanie-lekow-jalowych-i-niejalowych-renata-jachowicz-241776.

leki recepturowe, leki jałowe, leki niejałowe, leki pediatryczne, leki stomatologiczne, leki laryngologiczne

Podręcznik Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych został przygotowany pod redakcją prof. dr hab. n. farm. Renaty Jachowicz. Publikacja zbiera w całość zagadnienia związane z doborem właściwej postaci leku dostosowanej do wie...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-200-6306-6

DOI:

Wydawnictwo:

PZWL Wydawnictwo Lekarskie

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

653

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

CZĘŚĆ I. LEKI RECEPTUROWE – TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE ASPEKTY SPORZĄDZANIA LEKÓW18
1. Rodzaje postaci leku recepturowego – Renata Jachowicz 20
1.1 Niejałowe postacie leku21
1.1.1 Płynne postacie niejałowych leków recepturowych21
1.1.2 Półstałe postacie niejałowych leków recepturowych24
1.1.3 Stałe postacie niejałowych leków recepturowych24
1.2 Jałowe postacie leku25
2. D rogi podania leków – Renata Jachowicz 29
3. P acjenci pediatryczni – Renata Jachowicz 35
3.1 Charakterystyka wieku rozwojowego35
3.2 Obliczanie dawek leku42
4. Pacjenci w starszym wieku – zmiany spowodowane procesem starzenia mające wpływ na działanie leków – Katarzyna Szczerbińska, Barbara Gryglewska 49
4.1 Wybrane aspekty farmakokinetyki leków w organizmie osób starszych49
4.1.1 Uwalnianie substancji leczniczej z postaci leku49
4.1.2 Wchłanianie leku51
4.1.3 Zmiany dystrybucji substancji leczniczych związane z wiekiem53
4.1.4 Wpływ funkcji wątroby na eliminację leku54
4.1.5 Wpływ funkcji nerek na eliminację leku54
4.2 Aspekty farmakodynamiczne55
4.3 Interakcje pomiędzy lekami i niekorzystny wpływ leków na przebieg choroby56
5. Składniki leków recepturowych – Joanna Szafraniec-Szczęsny, Anna Czech 59
5.1 Właściwości fizykochemiczne substancji leczniczych i pomocniczych – Joanna Szafraniec-Szczęsny59
5.1.1 Rozpuszczalność59
5.1.2 Właściwości kwasowo-zasadowe a rozpuszczalność63
5.1.3 Lipofilowość/hydrofobowość64
5.1.4 Higroskopijność66
5.1.5 Polimorfizm68
5.2 Substancje pomocnicze – Anna Czech69
5.2.1 Rozpuszczalniki71
5.2.1.1 Woda oczyszczona – Aqua purificata71
5.2.1.2 Woda do wstrzykiwań – Aqua ad iniectabile (Aqua pro iniectione)71
5.2.1.3 Woda do receptury aptecznej – Aqua pro usu officinale72
5.2.1.4 Alkohol etylowy – Ethanolum (96 per centum) (Ethanol 96% (V/V), Ethanol 96�, Spiritus Vini rectificatus)72
5.2.1.5 Glicerol 85% – Glycerolum (85 per centum) (Glycerol 85%)72
5.2.1.6 Parafina ciekła – Paraffinum liquidum (olej parafinowy)73
5.2.1.7 Olej rycynowy oczyszczony – Ricini oleum raffinatum (Castor oil)73
5.2.1.8 Olej rzepakowy oczyszczony – Rapae oleum raffinatum73
5.2.2 Substancje zwiększające lepkość74
5.2.1.10 Olej z oliwek oczyszczony – Olivae oleum raffinatum74
5.2.1.9 Olej z oliwek z pierwszego tłoczenia – Olivae oleum virginale74
5.2.2.1 Półsyntetyczne pochodne celulozy74
5.2.2.2 Polimery naturalne75
5.2.3 Substancje poprawiające smak, zapach i wygląd postaci leku76
5.2.2.3 Polimery syntetyczne76
5.2.3.1 Substancje poprawiające smak postaci leku76
5.2.4 Składniki podłoży maściowych78
5.2.4.1 Wosk biały – Cera alba79
5.2.4.2 Parafina stała – Paraffinum solidum79
5.2.4.3 Alkohol cetylowy – Alcohol cetylicus79
5.2.4.4 Alkohol stearylowy – Alcohol stearylicus79
5.2.5 Składniki podłoży czopkowych80
5.2.4.5 Alkohole sterolowe z lanoliny – Alcoholes adipis lanae80
5.2.4.6 Cholesterol – Cholesterolum80
5.2.4.7 Kwas stearynowy – Acidum stearicum80
5.2.5.1 Olej kakaowy – Cacao oleum80
5.2.6 Środki konserwujące81
5.2.5.2 Witepsol H1581
6. Opakowania – Witold Jamróz 83
6.1 Pojemniki szklane85
6.2 Pojemniki z tworzyw sztucznych86
7 Trwałość leków recepturowych – Renata Jachowicz, Aleksander Mendyk89
7.1 Ogólna charakterystyka trwałości postaci leku89
7.1.1 Trwałość chemiczna90
7.1.2 Trwałość fizyczna91
7.1.3 Trwałość mikrobiologiczna92
7.2 Okres przydatności leku do użycia94
8. Leki niejałowe – Renata Jachowicz, Anna Czech, Witold Jamróz, Andrzej Jaworek, Aldona Maciejewska, Krzysztof Niwiński, Barbara Pandyra-Kowalska, Joanna Szafraniec-Szczęsny98
8.1 Zasady sporządzania leku recepturowego Procesy jednostkowe – Renata Jachowicz, Anna Czech, Witold Jamróz, Aldona Maciejewska, Krzysztof Niwiński, Joanna Szafraniec-Szczęsny98
8.1.1 Ogólne zasady sporządzania leku recepturowego98
8.1.1.1 Ocena składu przepisanego leku100
8.1.1.2 Czynności przygotowawcze100
8.1.1.3 Wykonanie i kontrola preparatu101
8.1.1.4 Pakowanie i oznakowanie102
8.1.1.5 Miarki102
8.1.1.6 Opracowanie dokumentacji102
8.1.1.7 Dawki102
8.1.2 Urządzenia i utensylia103
8.1.3 Procesy technologiczne stosowane podczas sporządzania leków – Renata Jachowicz, Witold Jamróz, Aldona Maciejewska, Krzysztof Niwiński, Joanna Szafraniec-Szczęsny105
8.1.3.1 Ważenie106
8.1.3.2 Rozdrabnianie108
8.1.3.3 Mieszanie109
8.1.3.4 Rozpuszczanie115
8.1.3.5 Ogrzewanie117
8.1.3.6 Rozdzielanie118
8.1.3.7 Dzielenie119
8.2 Receptura płynnych postaci leku recepturowego – Renata Jachowicz, Anna Czech, Barbara Pandyra-Kowalska120
8.2.1 Przeznaczenie płynnych leków recepturowych – Renata Jachowicz120
8.2.2 Roztwory – Solutiones – Anna Czech, Renata Jachowicz124
8.2.2.1 Charakterystyka i sporządzanie leków recepturowych w postaci roztworu124
8.2.2.2 Recepty – przykłady leków recepturowych138
8.2.3 Krople – Guttae – Barbara Pandyra-Kowalska, Renata Jachowicz169
8.2.3.1 Charakterystyka leków recepturowych w postaci kropli169
8.2.3.2 Recepty – przykłady leków recepturowych170
8.2.4 Mieszanki – Mixturae – Barbara Pandyra-Kowalska, Anna Czech, Renata Jachowicz177
8.2.4.1 Charakterystyka leków recepturowych w postaci mieszanki177
8.2.4.2 Recepty – przykłady leków recepturowych180
8.2.5 Zawiesiny – Suspensiones – Anna Czech, Renata Jachowicz197
8.2.5.1 Charakterystyka leków recepturowych w postaci zawiesin197
8.2.5.2 Recepty – przykłady leków recepturowych203
8.2.6 Emulsje – Emulsiones – Renata Jachowicz, Anna Czech212
8.2.6.1 Charakterystyka leków recepturowych w postaci emulsji212
8.2.6.2 Recepty – przykłady leków recepturowych219
8.2.7 Niezgodności recepturowe w płynnych preparatach – Renata Jachowicz, Anna Czech, Barbara Pandyra-Kowalska223
8.2.7.1 Reakcje utlenienia i redukcji224
8.2.7.2 Reakcje hydrolizy224
8.2.7.3 Wytrącanie słabych kwasów i zasad226
8.2.7.4 Reakcja podwójnej wymiany233
8.2.7.5 Przekroczona rozpuszczalność235
8.2.7.6 Reakcje wysalania236
8.3 Receptura półstałych postaci leku – Anna Czech, Andrzej Jaworek, Renata Jachowicz, Barbara Pandyra-Kowalska, Aldona Maciejewska, Anna Wojas-Pelc237
8.3.1 Terapeutyczne aspekty stosowania leków recepturowych na skórę – Andrzej Jaworek, Anna Wojas-Pelc237
8.3.1.1 Co daje lek recepturowy w arsenale terapeutycznym dermatologa237
8.3.1.2 Budowa skóry i jej przydatków w kontekście dróg przenikania leku recepturowego239
8.3.1.3 Postacie leku do stosowania miejscowego we współczesnej dermatologii241
8.3.1.4 Co wpływa na działanie leku recepturowego w dermatologii – uwagi praktyczne241
8.3.1.5 Podłoża recepturowe – punkt widzenia dermatologa praktyka244
8.3.1.6 Substancje czynne w recepturze dermatologicznej245
8.3.2 Charakterystyka półstałych postaci leku – Renata Jachowicz, Barbara Pandyra-Kowalska, Anna Czech, Aldona Maciejewska250
8.3.1.7 Podsumowanie250
8.3.2.1 Systematyka podłoży252
8.3.2.2 Rodzaje półstałych postaci leku258
8.3.3 Ogólne zasady sporządzania półstałych preparatów259
8.3.3.1 Przykłady preparatów263
8.3.4 Recepty – przykłady leków recepturowych271
8.4 Receptura stałych postaci leku – Krzysztof Niwiński, Aldona Maciejewska, Renata Jachowicz298
8.4.1 Proszki – Pulveres – Krzysztof Niwiński, Renata Jachowicz298
8.4.1.1 Charakterystyka proszków jako postaci leku298
8.4.1.2 Ogólne zasady sporządzania proszków302
8.4.1.3 Recepty – przykłady leków recepturowych317
8.4.1.4 Niezgodności w proszkach335
8.4.2 Stałe postacie leku do podania doodbytniczego, dopochwowego i docewkowego – Aldona Maciejewska, Renata Jachowicz339
8.4.2.1 Charakterystyka postaci leku w formie czopków339
8.4.2.2 Ogólne zasady sporządzania czopków347
8.4.2.3 Recepty – przykłady leków recepturowych355
8.4.2.4 Globulki dopochwowe364
8.4.2.5 Pręciki374
8.4.2.6 Kontrola jakości preparatów375
9. Leki jałowe – Renata Jachowicz, Monika Augustyn, Witold Brniak, Anna Czech, Agnieszka Datoń-Stala, Anna Giżycka, Barbara Imbiorkiewicz, Krystyna Chmal-Jagiełło, Mateusz Kurek 377
9.1 Ogólne zasady sporządzania leków jałowych – Renata Jachowicz, Anna Czech377
9.1.1 Pomieszczenia do pracy aseptycznej379
9.1.2 Przygotowanie miejsca pracy380
9.1.3 Materiały i urządzenia382
9.1.4 Przygotowanie pracownika382
9.2 Preparaty do oczu – Anna Czech, Renata Jachowicz383
9.1.5 Kontrola preparatów383
9.2.1 Charakterystyka preparatów do oczu383
9.2.2 Sporządzanie preparatów do oczu388
9.2.2.1 Sporządzanie kropli do oczu388
9.2.2.2 Okres przydatności do użycia kropli i płynów do oczu392
9.2.2.3 Sporządzanie półstałych preparatów do oczu392
9.2.2.4 Kontrola preparatów do oczu393
9.2.3 Recepty – przykłady leków recepturowych394
9.2.3.1 Krople do oczu394
9.2.3.2 Maści do oczu398
9.2.3.3 Preparaty z antybiotykami400
9.3 Leki cytostatyczne (cytotoksyczne) – Renata Jachowicz, Monika Augustyn, Anna Giżycka, Krystyna Chmal-Jagiełło, Mateusz Kurek402
9.3.1 Wymagania dotyczące zasad bezpiecznego sporządzania leków cytotoksycznych402
9.3.1.1 Pracownia leku cytotoksycznego – pomieszczenia i wyposażenie404
9.3.1.2 Badania kontrolne407
9.3.1.3 Personel407
9.3.1.4 Zakres czynności wykonywanych podczas sporządzania leków408
9.3.2 Sporządzanie leków cytostatycznych410
9.3.2.1 Metoda wolumetryczna411
9.3.2.2 Metoda grawimetryczna411
9.3.2.3 Oznakowanie i przechowywanie411
9.3.3 Dokumentacja413
9.3.4 Przykłady recept i sposobów sporządzania preparatów413
9.3.4.1 Przykład preparatu sporządzanego dla osoby dorosłej413
9.3.4.2 Przykłady preparatów sporządzanych dla dzieci418
9.3.5 Wynaczynienia422
9.3.6 Segregacja i utylizacja odpadów423
9.3.7 Zdarzenia niepożądane i sytuacje awaryjne423
9.4 Mieszaniny do żywienia pozajelitowego – Witold Brniak, Barbara Imbiorkiewicz, Anna Giżycka424
9.4.1 Rola leczenia żywieniowego w terapii pacjentów szpitalnych i domowych424
9.4.2 Składniki mieszanin do żywienia pozajelitowego426
9.4.3 Metody sporządzania mieszanin do żywienia pozajelitowego432
9.4.4 Problemy stabilności i interakcji w mieszaninach do żywienia pozajelitowego435
9.4.4.1 Wytrącanie osadu436
9.4.4.2 Destabilizacja fizyczna emulsji436
9.4.4.3 Procesy peroksydacji437
9.4.4.4 Dodatek leków do mieszaniny do żywienia pozajelitowego438
9.4.4.5 Zasady sporządzania mieszanin440
9.4.4.6 Kontrola mieszanin do żywienia pozajelitowego440
9.4.5 Rola farmaceuty w żywieniu pozajelitowym441
9.4.6 Recepty – przykłady mieszanin do żywienia pozajelitowego443
9.5 Receptura jałowych leków przeciwdrobnoustrojowych – Agnieszka Datoń-Stala453
9.5.1 Recepty – przykłady leków recepturowych455
9.6 Płyny do kardioplegii – Agnieszka Datoń-Stala, Renata Jachowicz458
9.6.1 Ogólne zasady przygotowania roztworów do kardioplegii461
10. Receptura leków pediatrycznych – Aldona Maciejewska, Renata Jachowicz463
10.1 Charakterystyka sporządzania leków pediatrycznych463
10.2 Recepty – przykłady leków recepturowych466
10.2.1 Płynne leki recepturowe466
10.2.1.1 Płynne preparaty doustne466
10.2.1.2 Płynne preparaty do użytku zewnętrznego478
10.2.2 Półstałe leki recepturowe485
10.2.3 Stałe leki recepturowe498
10.2.3.1 Proszki498
10.2.3.2 Czopki507
11. Receptura leków stomatologicznych – Witold Jamróz, Renata Jachowicz 518
11.1 Choroby przyzębia – aspekty terapeutyczne518
11.2 Recepty – przykłady leków recepturowych521
11.2.1 Roztwory, zawiesiny521
11.2.2 Maści525
11.2.3 Proszki niedzielone526
11.2.4 Przykłady recept z piśmiennictwa526
11.2.4.1 Przykłady postaci leku dostępnych w innych krajach528
12. Receptura leków laryngologicznych – Barbara Pandyra-Kowalska, Renata Jachowicz 530
12.1 Charakterystyka recepturowych preparatów laryngologicznych530
12.2 Recepty – przykłady leków recepturowych532
12.2.1 Krople do nosa – Guttae rhinologicae532
12.2.2 Maści do nosa – Unguenta rhinologicae534
12.2.3 Płyny do płukania zatok537
12.2.4 Krople do ucha – Guttae otologicae537
12.2.5 Preparaty do płukania jamy ustnej539
12.2.6 Preparaty do pędzlowania jamy ustnej541
12.2.7 Półstałe preparaty do stosowania w jamie ustnej543
12.2.8 Krople do inhalacji543
13. Systemy automatycznej indywidualnej dystrybucji leków – Renata Jachowicz, Krzysztof Niwiński 545
CZĘŚĆ II. APTEKA JAKO MIEJSCE WYKONYWANIA USŁUGI FARMACEUTYCZNEJ 550
14. Prawne uwarunkowania realizacji leków recepturowych – Renata Jachowicz, Lucyna Bułaś552
14.1 Wprowadzenie552
14.2 Recepta w postaci elektronicznej553
14.3 Realizacja recept558
14.4 Zasady dotyczące sposobu przepisywania składu leku recepturowego561
15. Wybrane zagadnienia zarządzania systemem jakości w aptece – Lucyna Bułaś, Renata Jachowicz 566
15.1 Zasady wdrażania systemu zapewnienia jakości566
15.2 Zadania farmaceutów związane ze sporządzaniem leku recepturowego i aptecznego566
15.3 Miejsce sporządzenia leku recepturowego i jego wyposażenie568
15.4 Dokumentacja leku recepturowego568
15.5 Czynności kontrolne569
15.6 Oznakowanie leku recepturowego570
CZĘŚĆ III. MATERIAŁY POMOCNICZE 572
16. Przykłady preparatów gotowych stosowanych do sporządzania leków recepturowych – Anna Czech 574
17. Synonimy – Aleksander Mendyk582
18. Słownik terminów – Renata Jachowicz606
19. Dokumenty 622
20. Tabele pomocnicze i nomogramy – Renata Jachowicz631
21. Piśmiennictwo642
Skorowidz646

masęciała,wzrostiwiekdziecka.Koncepcjęopieraniasięwobliczeniachnapowierzchniciała

wprowadziłCrawfordw1950roku,wskazując,żeparametrywielupodstawowychprocesów

fzjologicznychworganizmachssakówsąstałe,jeśliwyrazisięjewprzeliczeniunajednostkę

powierzchniciała.Zależnośćtęustalono,dokonująckorelacjistężenialekuwekrwizdawką

obliczonąnapodstawiepowierzchniciała.

Napodstawiedanychzpiśmiennictwausystematyzowanowzorysłużącedoobliczaniadawek

wzależnościodwiekudziecka,uwzględniającfarmakopealnemaksymalnedawkijednorazowe

idobowe.ZamieszczonywFPXIIwykazdawekjednorazowychidobowychsubstancjiczynnych,

zarównozwyklestosowanych(zalecanych),jakimaksymalnych,obejmujesubstancjeleczni-

cze,którychmonografezostaływniejopublikowane.Zakresdawekwyrażonychwjednostkach

masy,tj.gramachlubmiligramach,określonodlanajczęściejwykorzystywanychdrógpodania

lekuiprzyjętodlamężczyznwwieku20–40latomasieokoło70kg.Wprzypadkulekówdosto-

sowaniazewnętrznegopodanesązwyklestosowanestężeniasubstancjiczynnejwpostacileku.

Obowiązkiemosobysporządzającejpediatrycznylekrecepturowyjestkażdorazowakontrolada-

weklekunapodstawieuzyskanychdanych,tj.wieku,masyciałaiwzrostudziecka.Należywyko-

naćkontrolępediatrycznychdawekmaksymalnychzarównojednorazowych,jakidobowych.Jest

tootyleistotne,żenawetjeślidawkajednorazowaniejestprzekroczona,dawkadobowamoże

okazaćsięzbytdużaprzyzaleconymprzezlekarzaschemacieaplikowanialeku.Wówczaspo

konsultacjizlekarzemmożnazmienićschematdawkowanialubzmniejszyćdawkęjednorazową.

Próbyrozwiązaniaproblemuprawidłowegoobliczaniadawkilekumająponad100-letniąhis-

torię.Pierwszepublikacjenatematokreślaniadawkinapodstawiepowierzchniciałaukazały

sięw1916roku.Początkowoopieranosięnawynikachbadańdotyczącychmałejgrupypa-

cjentów,alepóźniejstwierdzono,żezmianyparametrówfzjologicznychifarmakokinetycznych

najściślejkorelujązpowierzchniąciałaiuznano,żetenparametrmożestanowićwprzypadku

wielulekówpodstawędoustaleniadawki.

Wielkośćpowierzchniciałamożnanp.obliczyćzapomocąwzoruMostellera:

111

w×m

3600

gdzie:

d–powierzchniamasyciaładziecka,

m–masaciaładziecka(kg),

w–wzrostdziecka(cm).

(1)

Jeżelimasaciaładzieckajestwedługnormodpowiedniadowzrostu,możnaposłużyćsięda-

nymidotyczącymizależnościpowierzchniciałaodmasyciała.Obecniewielepublikacjizawiera

tabeleuwzględniająceteparametryliczbowedladzieciomasieod1do10kgorazpowyżej

10kg(tab.3.3i3.4).Jesttobardzocennadokumentacja,gdyżułatwiaokreśleniedawkileku,

zwłaszczadladzieci,którychmasaciaławynosimniejniż10kg.

Doobliczaniadawkilekudladzieciponiżej2.rokużyciaproponujesięwzórFriedaorazwzór

naobliczaniedawkilekunapodstawiepowierzchniciała,którymożnatakżestosowaćwprzy-

padkudzieciwwiekupowyżej2lat(tab.3.5).Doodczytuwielkościpowierzchniciałanapod-

stawienomogramówkoniecznajestznajomośćwzrostuimasyciaładziecka(ryc.20.1).Nomo-

gramydlaosóbdorosłychmożnastosowaćtakżedladziecipowyżej1.rokużycia(ryc.20.2).

Oddzielnienomogramyopracowanodladzieciponiżej1.rokużycia.Tensposóbobliczania

dawkilekujestszczególniezalecanyudzieciotyłych.

3.PACJENCIPEDIATRYCZNI

Brak wyników

Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra