Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Historia,ideaipraktyka.Źródłainspiracjibadawczych
tepostrzegajakoelementporządku,któryumożliwiałbyautonomię
jednostki,jednocześnieskutecznieintegrującgospodarkęzespołeczeń-
stwem,znosiłnietylkowyzyskekonomiczny,lecztakżeuprzedmioto-
wienieiwykorzenienieczłowiekazjegośrodowiska,kultury,więzów.
JakkolwiekwizjaPolanyiegodotyczącaprzyszłychstosunkówspołecz-
nychbyłabyćmożeniecowyidealizowanaiżyczeniowa,„Społem”
byłozpewnościąrealnąiwdużejmierzeudanąpróbąbudowania
instytucji,któremiałyzarazemumożliwiaćwymianęzgodnązintere-
samiproducentówikonsumentówibudowaćnoweformyuspołecz-
nienia.WPolscebyłotozarównoposzukiwanieskutecznejochrony
przedwyzyskiem,jakiznajdowanienowychdrógbudowaniaspójno-
ścispołecznejdlanarodupozbawionegoprzezdłuższyczasmożliwości
samostanowienia.Spółdzielniespożywcówzrodziłysięwięcjakoforma
walkijednocześniezpośrednictwemkapitalistycznymizporządkiem
narzuconymprzezzaborców,przedewszystkimzcarskąopresją.Pood-
zyskaniuniepodległościstałysięoneszkołąwspółdziałania,którejuż
nieopierałosięnasolidarnościwoporze,jakwczasiezaborów,lecz
zmuszałodoposzukiwanianowychsposobówutrwalaniamiędzyludz-
kiejsolidarnościwwarunkachwolnegopaństwa.
Choćpodstawowadziałalnośćspółdzielninależydosferygo-
spodarczej,ruchbyniezaistniał,gdybynieprzyświecającemuidee,
którychkorzeniesięgajądziewiętnastowiecznychkoncepcjireformspo-
łecznych.Wieluteoretykówibadaczyspółdzielczościpodkreślało
fundamentalneznaczenieżywotnościideidlapowodzeniakooperacji.
Zwracalinatorównieżuwagędziałaczepraktycyzwiązanize„Społem”.
TwórcyZwiązkuodwoływalisiędozasadroczdelskich,które,naj-
ogólniejrzeczujmując(zbiegiemlatobowiązującesformułowanietych
zasad,przyjętychpóźniejprzezMiędzynarodowyZwiązekSpółdzielczy,
ulegałopewnymzmianom),polegałynaotwartymczłonkostwie,de-
mokratycznymzarządzaniu,ograniczonymoprocentowaniuudziałów,
neutralnościpolitycznejireligijnej,naciskunakształceniespółdzielców
iwspółpracęmiędzykooperatywami26.Społemowcyczerpalizza-
chodnichteoriikooperatystycznych,naprzykładzpracfrancuskiego
26Szczegółowahistoriazasadroczdelskichzob.:BrettFairbairn,TheMeaningof
Rochdale.TheRochdalePioneersandtheCooperativePrinciples,OccasionalPaper
Series,CentrefortheStudyofCo-operatives,Saskatoon,Sask.,Canada1994.
