Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
OdTowarzystwaKooperatystówdoZwiązkuSpółdzielniSpożywcówRP
zdominowanymprzezubogiechłopstwo,spółdzielczość—kredytowa,
rolniczaimleczarska—rozwijałasięprzedewszystkimwkręgach
rolniczych,wktórychpionierskiedziałaniaprowadziłFranciszekStef-
czyk2.Wzaborzerosyjskim,wskutekograniczonychprawdozrzeszania
się,spółdzielczośćmiałaszczególnieutrudnionądrogęrozwoju;totam
jednakporazpierwszynawiększąskalęrozwinęłasięspółdzielczość
spożywców.
Podobniejakwkrajachzachodnich,ideespółdzielczeporazpierw-
szypojawiłysięjakoprzedmiotzainteresowaniawarstwwyższych—
inteligencjiiwielkomiejskiejburżuazji.Jednakwprzeciwieństwiedo
AngliiczyFrancji,gdzieideespółdzielczegłosiliprzedstawicielewcze-
snegosocjalizmu,naziemiachpolskichpoczątkowobyłytoraczejkręgi
opoglądachliberalnych.Ideespółdzielczebyłyobecnewmyślipro-
pagatorówpracyorganicznej—ekonomistyJózefaSupińskiego,Józefa
Kirszrot-PawnickiegoczyAleksandraMakowieckiego,warszawskiego
filantropaiekonomisty,autoramiędzyinnymipracyBankizaliczko-
wedlarzemieślników,propagującejmodelspółdzielnikredytowych
Schulze-Delitzscha3,atakżeksiążkiSpółkispożywcze(1868),pierw-
2Zob.FranciszekStefczyk,Oszczędność,praca,solidarność.Wybórpism,wybór,
wprowadzenieired.naukowaRemigiuszOkraska,OficynaNaukowa,Warszawa2016.
3HermannSchulzezDelitzschlubSchulze-Delitzsch(1808-1883)—niemiecki
prawnik,działaczspołeczny,polityk,uznawanyzatwórcęspółdzielczościoszczędno-
ściowo-kredytowej.UrodziłsięwmieścieDelitzschwSaksoniiwszanowanejrodzinie
mieszczańskiej.StudiowałprawonaUniwersyteciewLipsku.Początkowozostałsędzią
wrodzinnymmieście.W1848r.zostałwybranydoPruskiegoZgromadzeniaNarodowe-
go,reprezentującstronnictwolewicowo-liberalne.Wdziałalnościspołecznejzajmował
sięwspieraniemrzemieślnikówznajdującychsięwtrudnejsytuacjiwobecrozwijającego
sięprzemysłu.W1849r.założyłwDelitzschspółdzielnięszewców.Propagowałrównież
spółdzielczośćspożywców.Jestjednaknajbardziejznanyjakoautoripropagatorkoncep-
cjispółdzielnioszczędnościowo-kredytowej,późniejokreślanejjakotyp„mieszczański”
lub„spółdzielczośćklasśrednich”(wprzeciwieństwiedoskierowanejdoludnościbied-
niejszej,chłopskiejspółdzielczościsystemuRaifeisena).W1850r.powstałapierwszatego
typukasa(Vorschussverein)wDelitzsch.CzłonkowiekassystemuSchulzegozDelitzsch
potrzebowalikapitałównarozwójswoichniewielkichprzedsiębiorstw,współdzielniach
tegotypubyływięcwymaganestosunkowodużeudziałyiwypłacanonierazdużepożycz-
ki,cooznaczałokoniecznośćrozrostuspółdzielni.Wmiarępowiększaniasiękasdrobni
rzemieślnicystanowilicorazmniejszągrupęczłonków;wwiększościbylitofabrykanci,
kupcyiprzedstawicielewolnychzawodów.HermannSchulzezDelitzschprzyczyniłsię
douchwalenianiemieckiegoprawaostowarzyszeniachorazustawyspółdzielczej.Od
1871r.dośmiercibyłposłemdoniemieckiegoReichstagu.
