Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
OdTowarzystwaKooperatystówdoZwiązkuSpółdzielniSpożywcówRP
byłyowielebardziejradykalnejeślichodziokwestięgospodarczą.
Towarzystwoniedeklarowałowswoimstatuciewprostcelówanty-
kapitalistycznych(choćwyróżnianocel,jakimbyłopowstaniebardziej
sprawiedliwegoustroju),podkreślałoprzedwszystkimfunkcjęwycho-
wawcząiedukacyjną.JednakideePionierówRoczdelskichbyłycoraz
śmielejopisywanenałamach„Społem”.Wpóźniejszychlatachzaan-
gażowaniebankierawdziałalnośćZwiązkubyłoniedopomyślenia.
Wydajesię,żeścisławspółpracazburżuazjąiarystokracjąwarszawską,
wiążącasiętakżezewsparciemfinansowymzestronyprzemysłow-
cówiniektórycharystokratów,takichjakEugeniaKierbedziowa,trwała
najpóźniejdopierwszejwojnyświatowej.Byćmoże—choćniemam
natodowodów—pewnaradykalizacjapoglądówgospodarczychstała
sięprzyczynąrozejściasięśrodowiskliberalnychikooperatystycznych,
aprzynajmniejzmniejszeniaintensywnościwspółpracy.Możliwe,że
wgruncierzeczyzpodobnejprzyczyny„Społem”wyszłozorbityzain-
teresowańśrodowisknarodowych,którepoodzyskaniuniepodległości
miałysięstaćotwartymwrogiemZwiązku.Bardzomożliwejednak,że
zaograniczeniemkontaktówiwspółpracyztymiśrodowiskamistała
takżepoprostuspecjalizacjaruchuspółdzielczego,którywcorazwięk-
szymstopniubudowałswojąodrębnośćorganizacyjnąiideologiczną,
atakżeniezależnośćfinansową.Ruchspółdzielnispożywcówzcza-
semwykształciłwłasne,wyspecjalizowanekadry.Natęinterpretację
zwracauwagęanalizaewolucjiTowarzystwaKooperatystówdokonana
wokresiemiędzywojennymprzezdziałaczaspółdzielczegoipedagoga,
FranciszkaDąbrowskiego:„Wokresieniepodległościskładosobowy
członkówTowarzystwaprzesuwasięwybitnienarzeczludzizawo-
dowozatrudnionychworganizacjachspółdzielczych.Niepozostajeto
bezwpływunakontaktorganizacyjnyzinnymiinstytucjami”60.Autor
wymieniaorganizacje,zktórymiTowarzystwoutrzymywałokontakt
dowybuchupierwszejwojnyświatowej,międzyinnymi:Towarzystwo
PracySpołecznej,TowarzystwoKulturyPolskiej,TowarzystwoKółek
Rolniczychim.Staszica,CentralneTowarzystwoRolnicze,Sekretariat
SklepówRobotnikówChrześcijańskich,odnotowujeteżnieoficjalny
kontaktznielegalnymiorganizacjami„politycznymiizawodowymi”61.
60FranciszekDąbrowski,HistorjaTowarzystwa…,s.16.
61Tamże.
