Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
68
Częśćpierwsza.I.Sprawiedliwośćjakobezstronność
pierwszeństwasprawiedliwościjestpoczęściprzekonanie,
żeinteresywymagającepogwałceniasprawiedliwościsąbez-
wartościowe.Jakozasadniczopozbawionewartości,niemogą
przeważyćroszczeńsprawiedliwości16.
Pierwszeństwosłusznościwobecdobrawsprawiedliwości
jakobezstronnościstanowi,jaksięokazuje,najważniejszące-
chętejkoncepcji.Nakładapewnekryterianaprojektowanie
podstawowejstrukturyspołeczeństwajakocałości;strukturata
niemożesprzyjaćpowstawaniuskłonnościipostawsprzecznych
zdwiemazasadamisprawiedliwości(toznaczyzokreślonymi
zasadami,którymodsamegopoczątkunadajesięokreśloną
treść)orazmusizapewniaćstabilnośćsprawiedliwychinsty-
tucji.Narzuconezostająwięcpewnewstępneograniczeniana
to,cojestdobre,inato,jakierodzajecharakterusąmoralnie
wartościowe–tymsamymwięcnato,jakiegorodzajuosoba-
mipowinniśmybyć.Każdateoriasprawiedliwościustanawia
jednakjakieśograniczeniategorodzaju–takiemianowicie,
żebywkonkretnychokolicznościachpierwszezasadytejteorii
zostałyspełnione.Utylitaryzmwykluczatepragnieniaiskłon-
ności,którychwspieraniebądźdopuszczenieprowadziłoby
wdanychwarunkachdomniejszegobilansunettosatysfakcji;
jednakograniczenietomawdużymstopniucharakterfor-
malny,iprzybrakuwystarczającoszczegółowejznajomości
okolicznościniewielemówiotym,jakiegorodzajupragnienia
iskłonnościnależywykluczyć.Niejesttosamoprzezsięza-
rzutemwobecutylitaryzmu;poprostucechątejdoktrynyjest
to,żewznacznymstopniuopierasięnanaturalnychfaktach
iprzygodnychokolicznościachludzkiegożyciawustalaniu,
któreformycharakterumoralnegonależypopieraćwspra-
16PierwszeństwosłusznościzajmujecentralnemiejscewetyceKanta.Zob.
naprzykładI.Kant,Krytykapraktycznegorozumu,przeł.J.Gałecki,wyd.3,
WNPWN,Warszawa2004,s.103–109.Wyraźnestwierdzenietegoznaleźć
możnawI.Kant,Oporzekadle,s.124n.
