Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Piechnik,Wizerunekkobietyimężczyznywjęzykowymobrazieświataludnościwiejskiej(naprzykładziegminyZakliczyn
nadDunajcem,Kraków2009ISBN978-83-233-2733-2,e-ISBN978-83-233-8539-4©A.Piechnik&WUJ
IV.JĘZYKOWYOBRAZŚWIATA
Warunkiemowocnościpracynadjęzykiem
jestrozumienietego,żejęzyktowewszystkichswoichprzejawach
rzeczywistośćludzkaispołeczna,aniezawieszonanadżyciem
iskądśspozażyciaspołecznegobiorącapoczątekemanacjaducha...
[Doroszewski1982,26]
1.Teoriajęzykowegoobrazuświatawujęciuhistorycznym
Niektórzyjęzykoznawcydopatrująsięzaczątkówtezyojęzykowymobrazieświata
(JOS)wXVIwieku,kiedytoMartinLuterzawarłwswejpracySendbrifvonDolme-
tchenprzekonanie,iż„różnejęzykimająswojespecyficznecechywpojmowaniu
świata”[Anusiewicz1990a,278–279].NaprzełomieXVIIIiXIXwiekufilozofJo-
hannGeorgHamannpisał,że„każdyjęzykwymagapewnegowłaściwegosobiespo-
sobumyśleniaorazrealizujeokreślone,sobietylkocharakterystyczneupodobania”.
PodobnepoglądywyrażałJohannGottfriedHerder,uznając,iż„każdynaródmawła-
snyrezerwuarmyśli,któresięstałyznakami.Tymrezerwuaremjestjęzyk(...)skarbiec
myślicałegonarodu”[Anusiewicz1990a,279].PoglądyterozszerzyłWilhelmHum-
boldt,któryustaliłtakżedefinicyjneramydlapojęciajęzykowegoobrazuświata.Za-
uważyłon,żekażdyjęzyknaturalnyzawieraodrębny,niepowtarzalnyoglądrzeczywi-
stości(Weltansicht).Zwróciłteżuwagę,iżjęzykjestśrodkiemdopoznaniaprawd
pozajęzykowychistanowitwóraktywny,zmieniającysięwrazzmutacjamiwpercep-
cjiiocenierzeczywistościprzezdanąspołeczność.Zatemjęzyk,spełniającrolękomu-
nikacyjną,jestrównieżodzwierciedleniempoglądówjegoużytkowników[za:
Maćkiewicz1999,8].MyślW.HumboldtaijegoteorięWeltansichtrozwinąłLeoWe-
isgerber,którydostrzegłistotęjęzykowegoobrazuświatawtreściachpoznawczych,
wiedzy,doświadczeniuiocenachpercypowanejrzeczywistości,istniejącychwjęzyku
itransponowanychnakolejnepokolenia.Weisgerberpodkreślał,żejęzykowyobraz
świataprzejmujesięnieświadomiepodczasnaukijęzykaojczystego.Propagowany
iutrwalanyjestonpodczaskomunikacjijęzykowej,którejnarzędziestanowiąwyrazy
istruktury,zawierająceokreślonewartościowanieświata.Badaczwyrażałprzekonanie,
żejęzykposiadasiłętwórczą,ajęzykowyobrazświatatoistniejącawjęzykuokreślo-
nejwspólnotyjęzykowejenergia,przeobrażającaświatmaterialnywduchowy[za:
Anusiewicz1990,280–282].
