Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
itowszczególniedrastycznejorazuciążliwejformie,
boprewencyjnej.Wszystkozatem,cozamierzanoupowszechnić
drukiemlubwystawić,musiałonajpierwuzyskaćakceptację.Aby
byłototrudne,dbałod1822rokuniesławnejpamięciJózef
Szaniawski,któregosarkastycznieuwieczniłJuliuszSłowacki
wPoemaciePiastaDantyszkaherbuLeliwaopiekle.Warszawskim
cenzoromniespodobałsięnp.NowyDonKiszot.Otocowliście
doFredryz4lipca1823pisałjegoprzyjacielFranciszekKisieliński:
„TwójDonQuichotteniemożebyćgrany,bocenzuraniepozwala
nato.Osińskichcemigooddaćiprosi,abyśscenęprzeniósł
doHiszpanii,boniechcąwidziećPolakaDonQuichotem”
(PW,t.14,s.338).
Przezwzglądnafobiewarszawskiejcenzuryijejstrachprzed
„nieprawomyślnymi”skojarzeniamizestronypolskichwidzów
sztukatamusiałapoczekaćjeszczetrzylatanaswewystawienie
wWarszawie.Szczególniejednak„spektakularnym”przykładem
ingerencjijestZemsta.Naegzemplarzuteatralnympremiery
warszawskiejcenzorzanotował11sierpnia1845:„Wolno
przedstawićniniejsząsztukęzdodatkiemdotytułu(Zemsta):zamur
graniczny”.Wtensposóbstaranosięuniknąćskojarzeńwrodzaju:
nakim,czyja,jaka,zacozemsta?Najegoteżżądaniezniknęła
strofaokarabeli–„panibarskiej”.Tecenzuralneinterwencje
obowiązywaływzaborzerosyjskimażdo1915roku.Dwalata
wcześniejmożnabyłoprzywrócićPapkinowijegonazwisko,
zmienionew1845rokunaPapka,bowpierwotnejpostacikojarzyło
siębrzmieniowozbytniozjęzykiemrosyjskim,atozakrawać
mogło–zdaniemprzewrażliwionegocenzora–nakpinę.
InteresującebyłobyszczegółowezbadaniesztukFredrypodkątem
ingerencjicenzorskichorazautorskich„poprawek”ikorekt,tym
bardziejżekomedietebyływielokrotniekontrolowanenietylko
wróżnych,lecztakżewtychsamychzaborach.AFredroniemal
zakażdymrazemmusiałsiędoowychcenzorskichinterwencji
odnieść[76].
Opróczpolitycznychmiewałateżcenzurawarszawska–podobnie
jakpruskaiaustriacka–zastrzeżenianaturymoralno-religijnej.
Zezwoliławprawdzienawystawienie22czerwca1823komediiMąż
iżona,aleKisielińskialarmował:„wszyscyzarzucają,żejestnadto
wolną,ijasięobawiambardzo,żebykiedynaszemuministrowi
oświecenianieprzyszłachętkazakazaćjejgrania”(PW,t.14,
