Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Samoocena:pojęcie,cechyifunkcjerozwojowe
21
którzystosującwzmocnienia,dążądozmianywzachowaniudziecka.Jaidealne
najwcześniejdotyczywygląduciała,ponieważnajpierwrodzice,potemnauczy-
cieleirówieśnicyformułująsądyikomentarzenatentemat.Wkrótcedziecko
zaczynaporównywaćsiebiedoinnych,dopostacizamieszczonychwmediach
itworzynoweobrazyJaidealnego.Możnastwierdzić,żenaJaidealneskładają
sięnietylkowartościistandardynajbliższegokręguspołecznego,aletakżeide-
ałyszerszejspołeczności.Dzieckowmniejszymlubwwiększymstopniudąży
dorealizacjiideałówpromowanychprzezosobyznaczące.Japowinnościowe
ujawniasięwtedy,gdydzieckomówiosobiewkategoriachcechlubwłaściwości
pożądanychprzezrodzicówlubinnychdorosłychznajbliższegootoczenia.Ja
możliweprezentujewówczas,gdyodnosisiędocech,zdolności,któremogłoby
posiadać,ponieważsądzi,żemakutemupredyspozycjelubwarunki.
Codzienneczynnościsąbardzorutynowe,wyuczone,zautomatyzowane.
PowstajądziękitemuHwolne”zasobydozaangażowaniasięwświadomąregulację.
SytuacjazmianywymuszaświadomezaangażowanieJa.CzasemJajestchro-
nioneprzednadmiernymizmianami,takimi,któremogłybynaruszyćpoczucie
spójności,ciągłościwczasiecałościtożsamości.Azatemfunkcjonalnaintegral-
nośćosobyjestfundamentemdlauczeniasięiprzetwarzania.Jeśliintegralność
jestzagrożona(np.przezzbytduże,szybkieigwałtownezmiany),uruchamiają
sięprocesyochrony(stereotypybehawioralne),aktywnelubpasywneunikanie
nowego,nieznanego(Jenks1996).
DziecięceJawswoichpoczątkowychprzejawachniejesttakświadomeiinten-
sywnieprzeżywane,jakwmłodościczydorosłymżyciu.Niemniejmacharakter
sygnałuegzystencjalnego,wyrażającegosiebie,awięcJawewszelkichgramatycz-
nychkombinacjach.Jesttorodzajotwarciasięnarzeczywistośćiwychodzenie
Hkuświatu”(zob.Popielski2008).Dziecko,wkraczającwokresśredniegodzie-
ciństwa,maświadomośćwłasnejodrębności.Intensywnyrozwójpoznawczy
sprzyjaautorefleksjiorazocenomwłasnychzachowań.Dziecko,sygnalizującHto
moje”
,tworzywłasnąindywidualność.SystemJa(struktura),zdaniemJ.Hattie
(zaUszyńska-Jarmoc,2007s.89),stanowiistotnywymiarpoczuciawłasnejwar-
tościorazprawidłowychkontaktówwrelacjizinnymi,posiadającprzytymtrzy
wymiary:samowiedzę,samoocenęlubpoczuciewartościorazpoczuciewłasnej
skuteczności(self-efcacy).
Samowiedzaobejmujewszystkieinformacjeosobieistanachrzeczy,wyra-
żonewformieopisującej,deskryptywnej.Mawzględnietrwałycharakter,jest
spontaniczna,niezawszeuświadomionaiobejmujewiedzęosobistą(Trzebiń-
ski,Dryll1994).Samowiedzaregulujebieżącezachowaniaczłowiekaipomaga
wrozwiązywaniucodziennychproblemów,zktórymijednostkasięspotyka
wrelacjizeświatem(Trzebiński2002).Początkiwiedzyosobiepojawiająsięod
momentunarodzin.Wtedywiedzaosobiepłyniezciaładziecka.Gdyosiągnie
onopółroku,pojawiasięodczuwaniesprawstwa.Działaniadzieckanaprzedmioty
iosoby,wformienp.krzyku,płaczu,wywołujązmianywotoczeniu.Niemowlak
