Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wczesneherezje
31
międzynimitoczysięwkażdymczłowieku.Drogąwydobyciasięzobjęćzłajestpoznanie,
któremożnaosiągnąćdziękiwierze,przestrzeganiuzasadmoralnychiograniczaniupożą-
daniadóbrmaterialnych,atakżedziękipostępowaniurozumnemu.Krytykiemiprzeciw-
nikiemmanicheizmubyłśw.AugustynzHippony.Mimożeniegodziłsięnagłównejego
założenia,przyjmowałjednakpodobnąoptykędzielącąuniwersumnazłoidobro,choć
nietrzebabyłobyćmanichejczykiem,żebytakipodziałrzeczywistościdostrzec.Krytycy
filozofiiśw.Augustynanazywajągoniekiedykryptomanichejczykiem,coniejestsłuszne,
gdyżnigdynieprzyjąłmanichejskiegodefetyzmu,mimowszystkooptymistycznieupatrując
ratunkuwgłębokiejwierzewBogaiwzbawieniupośmierci.
Paulicjanie
Zmanicheizmuczerpalipaulicjanie,przedstawicieleruchurozwijającegosięna
tereniepierwszegopaństwachrześcijańskiego,jakimbyłaArmenia.Swąnazwęzaczerp-
nęliodimieniaśw.Pawła,naktóregosiępowoływaliwwyznawanychpoglądach.Odrzu-
caliwszelką,zbędnąichzdaniemobrzędowośćreligijną,głosilirównośćludzi,niewierzyli
wTrójcęŚwiętą,alewdwóchbogówzłaidobra.PocząwszyodVIIw.,powstawałyliczne
gminypaulicjańskieorganizowanewśródniższychwarstwspołecznych.Kościółormiański
szybkouznałichzaheretyków,krótkopotemuczyniłtopatriarchatkonstantynopolski.
PrzepędzenizArmeniiiokolicznychterytoriów,osiedliostatecznienadEufratem.Tu
zbudowalinawettwierdzęTeurik,aleostateczniezostalipokonaniw875r.przezekspedycję
bizantyjskiegocesarzaBazylegoI.Uważali,żeDczłowiek,ponieważjegoduszęstworzył
bógdobra,aciałobógzła,powinienpomagaćbogudobra,zwalczaćzłonaziemi,osiągać
sprawiedliwośćirównośćmiędzyludźmi”
31
.
Bogomile
WVIIIstuleciuwBułgariinarodziłsięruchbogomilów.Nazwaprawdopodobnie
pochodziodimieniaichzałożycielaBogomiła.Stanowiliruchpotężny,którydługo
utrzymywałsweznaczeniejeszczewkilkawiekówodmomentupowstaniaioddzia-
ływałznacząconaherezjealbigensówikatarówweFrancji,dokądbogomiledocierali
igdziezałożylinawetrodzajzakonuodnotowywanegowźródłachjakoOrdoBougaricus.
Podobniejakmanichejczycy,głosilidualizmduchaimaterii,dobraizła,odrzucalisakra-
menty.Wzbogacalimanicheistyczneprzekonaniaoróżnelokalnewierzenia,wtymnawet
pogańskie.DWXII-XIIIw.donajbardziejznanychkościołówbogomilskichnależałygminy
«Bułgaria»wMacedoniiwardarskieji«Dragovitia»wMacedoniipołudniowej.Członkowie
kościoładzielilisięnatrzykategorie:«doskonałych»,prowadzącychascetycznytrybżycia,
«wiernych»oraz«słuchaczy».«Doskonałych»obowiązywałzakazposiadaniadóbrdocze-
snych.Prowadzilioninauczaniewśródludnościipraktykowaliczterytylkoobrzędyreli-
gijne:wspólnemodlitwy,wzajemnąspowiedźiwyświęcanie«słuchacza»nastopień«wier-
nego»,a«wiernego»nastopień«doskonałego».Do«wiernych»i«słuchaczy»najsilniej
trafiałyakcentyspołeczneideologiibogomilskiej.Dążylionidoodebraniasiłąkościołowi
31
M.Zakrzewska-Dubasowa,HistoriaArmenii,Wrocław1977,s.79.
