Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
ZIEMIEPOLSKIEPODTRZEMAZABORAMIPO1795R.
prawdziwejreligii.JużpoIrozbiorzeKatarzynaIIlikwidowałabiskupstwa
unickie,pozostawiająctylkoarcybiskupaJasonaSmogorzewskiegowPołocku,
któryjednakw1780r.zostałzmuszonydoopuszczeniaRosji.Jegonastępca,
HerakliuszLisowski,rozpocząłoczyszczanieuniiz„łacińskichnaleciałości”,
przyjąłstrójiobyczajkleruprawosławnego.Rósłnacisknaunitów,byprze-
chodzilinaprawosławie,wczymwładzecarskiewspieralijezuiciiSiestrzeń-
cewicz.NanicsięniezdałyinterwencjeRzymuikrólaStanisławaAugusta.
Politykętęstosowanopokolejnychrozbiorach.Zamykanoklasztorybazyliań-
skieinawracanonaprawosławieunitównaBiałorusi,Wołyniu,UkrainieiPo-
dolu,niestroniącodprzymusu,toteżwlatach1793–1796przeszłonaprawo-
sławieok.1,5mlnmieszkańcówziemukrainnych(gdzieprawosławiebyło
silniejsze,awrogośćdozwiązanejz„łacinnikami”uniiotwarta)iok.190tys.
wWielkimKsięstwieLitewskim.Dlanichutworzonoeparchie(odpowiednik
diecezji)Cerkwiprawosławnej:wołyńską,podolską,bracławskąimińską.
Przechodzenieunitównaprawosławierównałosięodrywaniuichodzwiązków
zpolskością.Naziemiachlitewsko-ruskichwkońcuXVIIIw.pozostałojeszcze
1,6mlnludnościgreckokatolickiej(ponad90%wyznawcówtegoobrządku).
Trzymałysięklasztorybazylianów.WokresierządówPawłaIiAleksandraI
presjapaństwaiCerkwiprawosławnejosłabła.Doistniejącychdiecezji
unickichwPołocku,ŁuckuiBrześciudodanowileńską,którastałasięsie-
dzibąmetropolity.AlejużwkilkanaścielatpóźniejPetersburgprzystąpiłdo
likwidacjiKościołaunickiego.
OgraniczanieroliKościoła(rzymskiegoiunickiego)iprawwiernych
nabrałocharakteruwalkiideowej,stałosięcelempolitykizmierzającejdo
umocnieniaprawosławiaisamodzierżawianaziemiach„ostateczniezjedno-
czonychzRosją”.Wzwiązkuztymwzaborzerosyjskim,wstopniuwiększym
niżwdwupozostałych,Kościółireligiakatolickastałysięinstytucjami
narodowymi,akatoliksynonimemPolakaprzezcaływiekXIX.
W1803r.utworzonoWileńskiOkręgNaukowy,wktórymszkolnictwo
wszystkichszczeblimiałocharakterpolskiitymsamymumacniałooddzia-
ływaniekulturypolskiejrównieżnawieślitewskąibiałoruską.
ZABÓRPRUSKI
Inkorporacja.Zagarniającwkońcu1795r.ziemiepolskie,FryderykWilhelmII
ogłosił,żewcielaje„naczasywiecznedopaństwapruskiego”.Wrazzpo-
przedniozajętymiziemiamiRzeczypospolitejdawałyonewięcejniżpołowę
obszarupaństwapruskiego,anaok.6mlnludności,aż2,7mln(ok.45%)
stanowilimieszkańcyziempolskich.Teproporcjeniepokoiłykoładworskie
iwojskowe,aleliczono,żeenergicznapolitykawewnętrznadoprowadzido
