Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BiernąwrezultaciepostawęPłoszowskiegoPiotrChmielowski
nazwał–niebezironii–„tragediąwygodnegolenistwa”.Krytyk
uznałrównieżtrafnośćtypizacji.„TakichjakPłoszowski
«paradierów»–pisał–zdatnychdopopisowegowystępowania,lecz
nieudolnychwciągnieniutaczkiżyciapowszedniego,jestistotnie
legion,stanowiącyjednoznajdotkliwszychwewnętrznych
nieszczęśćnaszegospołeczeństwa”[75].
SamPłoszowskizpozytywistycznejedukacjiwyniósłprzede
wszystkimagnostyczneprzeświadczenia.Mimodemonstrowanej
wdziennikufilozoficznejinaukowejerudycjijestondyletantem,
któregokompetencjepodważalijużówcześnikrytycy.
Płoszowskiużywawprawdziewswoichwywodachpewnejdozypoglądów
najnowszych–twierdziłPiotrChmielowski–[...]alebynajmniejnieokazuje
dokładnegoobeznaniasięzteoriami,naktóresiępowołuje.Czasaminawet
wyrażasiętak,jakbycośzdalekatylkozasłyszał,alezgołaniewiedział
napewno,cowświecienaukowymsiędzieje[76].
Trudnowszakżejednoznacznierozstrzygnąć,czyówdyletantyzm
byłskładnikiemświatopoglądupostaciświadomiewprowadzonym
przezpisarza,czyjegowłasnąniekompetencją.Niezależnieodtego,
takikształtumysłowościbohateraodpowiadaówczesnejpostawie
środowiskinteligenckichantypozytywistycznegoprzełomu.Jest
onprzytymreprezentantemtejtendencji,którąHenrykMarkiewicz
określiłjako„pozytywizmpesymistyczny”,nakładającysięjuż
napoglądymodernistyczne:
Pozytywizmpesymistycznygłosiłfenomenalistycznąograniczoność,aczasem
izawodnośćpoznanianaukowego,kwestionowałlubodrzucałsferę
nadprzyrodzonąinieśmiertelnośćduszy,przyjmowałdeterministyczną
jednorodnośćświataprzyrodyiświataczłowieka,redukowałmotywy
postępowaniadoinstynktusamozachowawczegojednostkiigatunku,astosunki
międzyludzkiedowalkiobyt,mówiłowzględnościpostępuizasad
moralnych.
Ztakimzespołempoglądów[...]interferowaływątkijednoznaczniejuż
pesymistyczne,pochodzącezfilozofiiSchopenhaueraijegokontynuatorów,
zwłaszczaHartmanna[...]przekonanieopowszechnościcierpienia,
wywodzącegosięzesprzecznościmiędzysamowiedząetycznąapopędami
człowieka,międzyjegoaspiracjamiiideałamiaegzystencjąprzemijalną,
bolesnąizależnąodprocesuprzyrodniczego,obcegowszelkim
wartościom[77].
