Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wszystkimpodkreślaróżnicęosobowościpostaci:
Jawiedziałem,aprzynajmniejmiałempoczucie,żejaiAnielkajesteśmy
dwiemaistotamitakprzeciwnymisobie,jakbyśmypochodzilizdwóchróżnych
planet–alenieumiałemotymstalepamiętać;mimowoliobrachowywałem,
żeonawdanymrazietakpostąpi,jakjabympostąpił.[...]
Terazpojmuję,ocomsięrozbił.[...]
Okatechizmowąprostotęjejduszy.[...]
Mniewgłowiesięniemieści,jakmożnakażdejzasady,choćbyodwieków
niewiemjakuświęconej,nieobejrzećzobydwustron,nierozłożyćjej
naczęści,cząsteczki,atomy,słowem,pótynierozkładać,pókisięnierozsypie
wprochiniedasięjużzłożyćzpowrotem.
Anielcewgłowiesięniemieści,jakmożnanazasadę,uznanązadobrą
iuświęconązarównoprzezreligię,jakiprzezogółludzi,patrzećinaczejniż
jakonaprawoobowiązujące.[8czerwca[1884]]
AwięcupodstawklęskiPłoszowskiego,ataksugeruje
przedstawionyfragmentdziennika,leżyzarównokonfliktzasad,jak
izwiązanyznimkonfliktosobowości.Niekonfliktuczuć.
WkonstrukcjiBezdogmatuniesątoostatniekonstatacje.
Sienkiewiczdalej„nakazuje”bohaterowiprowadzić„grę”
oAnielkę:walpejskimGasteiniznówwPłoszowie;jesttorównież
grazłudzeńinadziei,ażpoostatnieprzedśmiertnewyznanieAnielki
isamobójcządecyzjębohatera.Alemimowszystkonie
mazwycięstwaPłoszowskiego„zagrobem”.Ostatnizapis
pamiętnikajestnadalwątpienieminiepewnością,podkreśloną
jeszczetrawestacjąSzekspirowskiego„resztajestmilczeniem”:
AlbotamwspólnieutońmywNicości,alboniechwspólnabędzienasza
droga,atu,gdzieśmysiętylenamęczyli,niechzostanieponastylkomilczenie.
[Rzym,5grudnia[1884]]
Wtakiejkreacjipostacijużówczesnakrytykadostrzegła
znamiennepęknięcie.Odwóchodrębnychbohaterach„trochę
sztuczniezłączonychwosobiePłoszowskiego”pisałJózef
Rosenzweig,podkreślającróżnicęmiędzyfilozofującymsceptykiem
abezwolnymbohateremmiłosnegowątku[81].Wpodobnymkierunku
zmierzająocenyPiotraChmielowskiego,przeciwstawiającego
„wygodnelenistwo”„geniuszabezteki”–rzekomej„tragedii
myśli”[82].Ijeślinawetopinieteuznaćzaprzesadne,tojednakpresja
