Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nowotworyzłośliwejajnika
słabiejrozwiniętych.Regionywysokiegoryzykazzacho-
rowalnościąpowyżej30/105obejmująAfrykęWschodnią
(43/105),Melanezję(33/105),AfrykęPołudniową(32/105)
iAfrykęŚrodkową(31/105).Najmniejszązachorowalność
notujesięwAustralii/NowejZelandii(6/105)izachodniej
częściAzji(4/105).Rakszyjkimacicypozostajenajczęstszym
nowotworemkobietwewschodniejiśrodkowejAfryce.
Szacujesię,żew2012r.naświeciezpowodurakaszyjki
macicyzmarło266tys.kobiet,costanowi7,5%wszyst-
kichzgonówkobietnaraka.Niemaldziewięćnadziesięć
(87%)zgonówzpowodurakaszyjkimacicywystępuje
wsłabiejrozwiniętychregionachświata.Umieralność
różnisię18-krotniepomiędzyróżnymiregionamiświata,
awspółczynnikiumieralnościwahająsięodmniejniż2/105
wzachodniejczęściAzji,EuropieZachodniejiAustraliido
ponad20/105wMelanezji(21/105),środkowej(22/105)
iwschodniej(28/105)Afryce.
Nowotworyszyjkimacicysąszczególnymwyzwaniem
zdrowiapublicznegozewzględunaogromnemożliwo-
ściredukcji,zarównozachorowalności,jakiumieralności,
wynikającezeskutecznościbadańproflaktycznych.Wkra-
jach,wktórychwcześniewdrożonopopulacyjneprogramy
badańprzesiewowychspadekumieralnościbyłszybszyniż
wpozostałych,aprzeżywalnośćchorychwiększa.WEuro-
piewskaźnik5-letnichprzeżyćwzględnychwynosił65,4%
upacjentówzdiagnozowanychwlatach2000–2007,
wPolsce55,2%.WEuropiemniejsząprzeżywalnośćobser-
wowanojedynienaŁotwie.Od2006r.dostępnajestrów-
nieżwPolsceszczepionkaprzeciwinfekcjiwirusemHPV,
przyczymistniejekilkajejwariantów(2-,4-i9-walentna).
WPolsceszczepieniaprzeciwkozakażeniomHPVsązale-
caneod10.rokużycia,wwielukrajachszczepieniatesą
refundowane.
Nowotworyszyjkimacicyw2015r.rozpoznanouponad
2700kobietizanotowano1580zgonów.Rakszyjkimacicy
jestschorzeniemstosunkoworzadkim–stanowiokoło4%
zachorowańizgonównowotworowychukobiet.WPol-
scenastąpiłistotnypostępwograniczaniuumieralności
zpowodunowotworówszyjkimacicy,jednakwartość
współczynników(w2015r.umieralność4,2/105)jest
nadalwyższaniżśredniawEuropie(3,7/105w2012r.).
Spadekumieralnościmapodobnycharakterjakwinnych
krajachnaszegoregionu,jestjednakznaczniewolniejszy
niżwkrajachEuropyZachodniejiPółnocnej.Wskaźniki
przeżyćwPolscesąookoło10punktówprocentowych
niższeniżśredniadlaEuropy.
Nowotworyzłośliwejajnika
Wkrajachrozwiniętychponad90%złośliwychnowotwo-
rówjajnikamapochodzenienabłonkowe,5–6%nowo-
tworówstanowiąnowotworywywodzącesięzesznurów
płciowych,2–3%stanowiąguzyzarodkowe(np.potwor-
niaki,dysgerminomaitp.).Etiologiaguzówjajnikanie
jestjednoznaczniewyjaśniona.Genetyczneuwarunko-
wanietegonowotworujestzwiązanezgenamiowyso-
kiejiumiarkowanejpenetracji(BRCA1iBRCA2).Badania
asocjacyjnecałegogenomupozwoliłydodatkowoziden-
tyfkować29powszechniewystępującychallelipodat-
nościnarakajajnika,wtym14specyfcznychpodtypów
alleli.Wśródczynnikówryzykarakajajnika,któremogą
podlegaćmodyfkacjiwymieniasięzachowaniarepro-
dukcyjne,podwyższoneBMI,piciealkoholuipalenietyto-
niu.WbadaniuEPICoszacowaneryzykozachorowania
wciągu5lat68-letniejkobietywahałosięod0,1%do
0,24%wzależnościodwiekumenopauzy,stosowania
doustnejantykoncepcjii/lubhormonalnejterapiizastęp-
czej,liczbyurodzonychdzieci,wskaźnikaBMIistatusu
jajników(adneksektomia).Ryzykowzględnerakajajnika
wzrastaniemaldwukrotniedlakobietzpóźnąmenopauzą
(60lat),nadwagą(BMI>30)istosującychHTZ(5lat).Bar-
dzosilnedziałanieprotekcyjnewykazanodlaconajmniej
dwóchporodów,czasustosowaniaantykoncepcjiirezy-
gnacjizestosowaniaHTZ.Kobietazpóźnąmenopauzą
(60lat)możeniemaldwukrotnieobniżyćswojeryzyko
zachorowanianarakajajnika,zmniejszającBMIz30do
24,stosującdoustneśrodkiantykoncepcyjneprzezconaj-
mniej5latirezygnujączterapiihormonalnej.Wwyniku
metaanalizy51badańwykazano50%wzrostryzyka
zachorowaniaupalącychkobietwprzypadkurakaśluzo-
wego(mucinous)iniemaldwukrotnywprzypadkunowo-
tworówborderline.Niewykazanozwiązkupaleniatytoniu
zrakamisurowiczymiijasnokomórkowymi.
W2012r.liczbęzachorowańnarakajajnikanaświe-
cieoszacowanona239tys.,aliczbęzgonówna152tys.
Największązachorowalnośćobserwujesięwrozwiniętych
częściachświata,wtymwAmerycePółnocnej(>8/100
tys.)iEuropieŚrodkowejiWschodniej(>11/100tys.).
Średniewartościwspółczynnikówzachorowalnościobser-
wujesięwAmerycePołudniowej(5,8/100tys.),anajniższe
wAzjiiAfryce(<3/100tys.).Migracjazkrajówomałym
narażeniudokrajówowysokimryzykuzwiększaryzyko,
podkreślająctymsamymznaczenieczynnikówryzyka
niezwiązanychzpredyspozycjągenetyczną.WStanach
Zjednoczonychróżnicerasowezachorowalnościiumie-
ralnościpowielajązmiennośćobserwowanąnaświecie–
najwyższewspółczynnikiwśródbiałych,pośredniewśród
21
