Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nowotworyzłośliwejelitagrubego
W
Polsce
trendy
zachorowalności
i
umieralności
zpowodunowotworówżołądkauobupłcicharaktery-
zująsięponadpółwiecznątendencjąmalejącą.Wpołowie
lat70.XXw.nowotworyżołądkaprzestałybyćgłówną
lokalizacjąnowotworową:wpopulacjimężczyznzostały
wyprzedzoneprzeznowotworypłuca,awśródkobiet
przeznowotworypiersi.
WPolscenotujesięokoło5,5tys.nowychzachoro-
wańiponad5000zgonówrocznie.Rakżołądkajestszó-
stąprzyczynązachorowańmężczyznidziesiątąkobiet
(odpowiednioczwartąisiódmąprzyczynązgonównowo-
tworowych).Nowotworyżołądkastanowiąokoło4%
zachorowańmężczyzni2,5%kobiet(zgonystanowią
odpowiednio6%i4%zgonównowotworowych).
Liczbazachorowańizgonówwzrastaliniowowraz
zwiekiem,począwszyodczwartejdekadyżycia,przyczym
znajwiększączęstościąrakżołądkawystępujepo70.roku
życia(umężczyznokoło120/105,ukobiet35–40/105).
Większośćzachorowań(60%)izgonów(65%umężczyzn
i70%ukobiet)występujepo65.rokużycia.
Nowotworyzłośliwejelitagrubego2
Etiologianowotworówjelitagrubegoniezostaładotych-
czaswyjaśniona,chociażwskazujesięnadwiegrupy
czynnikówryzyka:wynikającezobciążeniarodzinnego
(genetyczne)izwiązanezszerokorozumianymśrodo-
wiskiem.Szacujesię,żeokoło75%nowotworówjelita
grubegomacharakterspontaniczny,1%związanyjest
zpolipowatościąrodzinnąjelit(FAP),4–7%zinnymi
zespołamigenetycznieuwarunkowanymi(LynchaI,II,III,
Gardnera,Turcota,Zanca),a15–20%zindywidualnąlub
rodzinnąhistoriąchoroby.Obciążenierodzinnepowoduje
wzrostryzykazachorowaniadonawet80–100%.Podwyż-
szoneryzykozachorowaniaobserwujesięrównieżwśród
chorychnawrzodziejącezapaleniejelitagrubego(ryzyko
względnewynosiokoło20%)ichorobęLeśniowskiego-
-Crohna.Najważniejszymniezależnyminiepodlegają-
cymmodyfkacjiczynnikiemryzykajestwiek–większość
zachorowańwystępujewsiódmejiósmejdekadzieżycia.2
Badaniaczęstościwystępowaniarakajelitagrubego
wzależnościodpochodzeniaetnicznego,atakżebadania
migrantów,sugerująznaczącąrolęczynnikówśrodowi-
skowychwetiologiichoroby.RyzykozachorowaniaŻydów
urodzonychwEuropieiStanachZjednoczonychjestwyż-
szeniżwprzypadkuŻydówurodzonychwAfryceczyAzji.
Dietabardzosilniewpływanaryzykonowotworówjelita
grubego.Szacujesię,żezmianazwyczajówżywieniowych
możezmniejszyćzagrożenietymnowotworemnawet
o70%.Uważasię,żedietabogatawczerwonemięso,
szczególniewysokoprzetworzone,itłuszczezwierzęce
jestjednymzsilniejszychczynnikówryzyka.Obserwowano
częstszewystępowanierakajelitagrubegouosóbpozo-
stającychnadieciezprzewagątłuszczówzwierzęcych
2Mianemnowotworówjelitagrubegoobjętonowotwory
występującewobrębieokrężnicy,zgięciaesiczo-odbytniczego,
odbytnicyiodbytu(M.Kl.Ch.P.Z-10:C18-C21).Wopracowaniach
epidemiologicznychłączysiętelokalizacjezewzględuna
trudnościzokreśleniempunktuwyjścianowotworu.
ijednocześnieubogiejwbłonnikorazwapń.Wydajesię,
żetzw.westernizacjadietypowodujezmianywskładzie
mikrofloryjelitowej(mikrobioty,mikrobiomu).Mikrobiota
przewodupokarmowegoodgrywaważnąrolęwutrzy-
maniufunkcjiodpornościowychbłonyśluzowejoraz
wrównoważeniusygnałówpro-iprzeciwzapalnych,ajej
zmianazwiązanazespożywaniemmięsaitłuszczumoże
prowadzićdouszkodzeniakomórekbłonyśluzowejjelita.
Obecnietrwająintensywnebadanianadmożliwościami
wykorzystaniamanipulacjimikrobiomemjelitagrubego
(przezzastosowanieprobiotyków,prebiotykówiszczepio-
nekdoustnych)wproflaktycepierwotnejiwtórnej.
Brakaktywnościfzycznej,powtarzającesięzaparcia
iekspozycjanadymtytoniowysąkolejnymiczynnikami
ryzyka.Wielebadańsugeruje,żeistotneznaczeniema
ilośćcałkowitejenergiidostarczanejorganizmowi.Okre-
ślonokilkaszlakówmolekularnych,któremogąwyjaśnić
zwiększoneryzykorakajelitagrubegouosóbotyłychinie-
aktywnychfzycznie.Hiperinsulinemia,będącaskutkiem
zwiększonejpodażykalorii,indukujeinsulinopodobny
czynnikwzrostu(IGF),którymożesprzyjaćrozrostowi
komórekihamowaćapoptozę.
Etiologianowotworówodbytujestniecoinnaniżnowo-
tworówokrężnicyiodbytnicy,gdyżgłównymczynnikiem
ryzykajestinfekcjaonkogennymitypamiwirusabrodaw-
czakaludzkiego(głównieHPV16i18,aletakże31,33
i45).Ryzykozachorowaniajestwyższeukobiet,osób
palącychinosicieliHIV.Ponad75%nowotworówodbytu
stanowiąrakipłaskonabłonkowe,pozostałetorakigru-
czołowe(około10%),czerniakichłoniaki.
Nowotworyjelitagrubegoiodbytusąnaświecietrze-
cimnajczęściejwystępującymnowotworemumężczyzn
(746tys.przypadków,10%)idrugimukobiet(614tys.
przypadków,9%).Ponad55%zachorowańwystępuje
wkrajachowysokimibardzowysokimwskaźnikuroz-
wojuspołecznego(HDI).Różnicewczęstościwystępowa-
niamiędzypopulacjamisąponad10-krotne:największą
13
