Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Inspiracjeideologiczneutopieimarksizm
wobrociewewnętrznym,byłnatomiastwykorzystywanywwymianiehandlowejzin-
nymipaństwami.
WłoskimyślicielTomaszCampanella(1568–1639)przeszedłdohistoriimyślispo-
łecznejjakoautorpowieściMiastoSłońca4,którejfabułęstanowiopowieśćgenueń-
skiegopodróżnikaoistniejącymgdzieśnakońcuświatapaństwie-mieściewiecznej
szczęśliwości.MiastoSłońcaprzypominałowsferzegospodarczejwyspęUtopięgo-
spodarkabyłabezpieniężna,całyproduktspołecznytrafiałdocentralnychmagazynów,
skądbyłrozdzielanypomiędzywszystkichobywateli,przyczymwładzeczuwały,aby
niktnieotrzymałwięcej,niżjestmukonieczne.Obywatelepracowalizresztąjeszcze
krócejniżnawyspieUtopia,bojedynieczterygodzinydziennie.Nowościąwspołecz-
nejorganizacjiMiastaSłońcawstosunkudokoncepcjiMorusa,iwpewnymstopniuna-
wiązaniemdoideiPlatona,byłastrukturawładzyocharakterzeoświeconejoligarchii.
Władzęwmieściesprawowałokolegiummędrców,wśródktórychbyłwładcaabsolutny
Metafizyk,którymiałtrzechzastępców.Kolegiumdziałałowktórychbezstronnyira-
cjonalny,kierującsiędobremspołecznymizajmującsięorganizacjąpracy,opiekizdro-
wotnejioświaty,atakżerozwojemnauki,któramiałasłużyćspołeczeństwu.Wtym
sensiebyłopierwowzoremidealnegocentralnegoplanistyzgospodarkisocjalistycznej.
UCampanelli,takjakwcześniejuMorusa,złospołecznewynikałozistnieniawłasno-
ściprywatnej,wMieścieSłońcabyłaonazatemdrastycznieograniczona.
WXVIIIw.weFrancjikilkuwpływowychwówczasmyślicieliopublikowałoprace,
którespotkałysięzeznaczącymoddźwiękiemspołecznymiktórebyłyjakbypośrednim
ogniwemmiędzywcześniejszymiwizjamiutopiispołecznychapóźniejszymipogląda-
miocharakterzejużsocjalistycznym.PierwszymznichbyłJeanMeslier(1664–1729),
którywpracyTestament5poddałgłębokiejkrytyceistniejącyustrójfeudalno-arysto-
kratycznyizarysowałwizjęnowegoporządkuspołecznego,opierającegosięnawła-
snościkolektywnejorazpozbawionegojakichkolwiekformwyzyskuiucisku.
Anonimowypisarz,podpisującysięnazwiskiemMorelly(1717–1778),wpracy
Kodeksnaturyczyliprawdziwyduchjejpraw(1755)6zawarłzasadnicząkrytykęin-
stytucjiwłasnościprywatnej.Bazującynaniejustrójspołeczno-politycznyMorelly
traktowałjakoprzyczynęwszelkiegozłaspołecznego,jakoźródłopróżności,dumy,
ambicji,hipokryzji,anawetzbrodniludzkiej.ZaodpowiadającąHnaturzeczłowieka”
iHprawdziwymprawomprzyrody”uznawałwyłączniewłasnośćspołeczną.Morelly
przedstawiłrównieżpropozycjęmodelowąustroju,którymożnaokreślićmianem
protokomunistycznego.Miaławnimnieistniećwłasnośćprywatna(oprócznielicz-
nychprzedmiotówosobistych),akażdyobywatelpoprzezpracęmiałdokładaćswoją
cząstkędodobrawspólnegowodpowiednimdlasiebiezakresie.Produkcja,której
podstawąmiałobyćrolnictwo,byłagromadzonatakjakuMorusaczyCampanel-
liwpublicznychmagazynach,anastępnierozdzielanamiędzypotrzebującychbez
pośrednictwapieniądza.
4T
.Campanella,MiastoSłońca,DeAgostini,Warszawa2004.
5J.Meslier,Testament,PWN,Warszawa1955.
6Morelly,Kodeksnaturyczyliprawdziwyduchjejpraw,PWN,Warszawa1953.