Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Poprzednicymarksizmu
25
Twierdził,żeskutkiemustrojukapitalistycznego,wolnościikonkurencjibyłaanar-
chiaprodukcjiihandlu.
Jakopionierskąwpewnymsensiewobecmarksowskiejteoriirozwojuspołeczne-
gomożnatraktowaćFourierowskąkoncepcjęsekwencjiepokrozwojowychludzkości.
Wyróżniałpięćnastępującychposobieepokdzikość,patriarchat,barbarzyństwo,
cywilizacjęiharmonię.PodobniejakSaint-Simonzakładał,żewkażdejkolejnejepo-
cedokonujesiępostępspołecznywzględempoprzedniej.Pomiędzycywilizacjąkoń-
czącasięetapemfeudalizmuprzemysłowegoaepokąharmoniimiałistniećokres
przejściowy,nazwanygwarantyzmem,wktórymzlikwidowanazostanienędza,pojawi
sięracjonalizacjaprodukcjiistopnioweuspołecznianiekapitalistycznychstosunków
własności.TepoglądyFourierawykazująwięczadziwiającepodobieństwozpóźniej-
szymipoglądamiMarksa,wedługktóregopomiędzykapitalizmemapełnymkomu-
nizmemznajdziesięokresprzejściowy,nazwanysocjalizmem,cechującysięwznacz-
nymstopniuanalogicznymiprzymiotamijakokresFourierowskiegogwarantyzmu.
DohistoriimyślispołecznejprzeszedłFourierjakotwórcakoncepcjifalansterów13,
czyliquasi-komunistycznychjednostekrolniczo-wytwórczych,tworzącychpodstawo-
wekomórkiorganizacyjnespołeczeństwaprzyszłości.Fourierprzedstawianiezwykle
szczegółowy,częstonapograniczumaniakalnejdrobiazgowości,opisfunkcjonowania
falangi,awięczrzeszeniaobejmującego1620członków.Falangajestrodzajemkomu-
nistycznegorajunaziemi,krainąwszelkiejszczęśliwościiwszelkiejobfitościdlaswo-
ichmieszkańców.Najwyższymorganemwładzywfalandzejestareopag,składającysię
zwybranychprzezwspólnotę,najbardziejzasłużonychigodnychjejczłonków.Areopag
skupiasięnaorganizowaniużyciafalansteru,główniewsferzeprodukcji,anienarzą-
dzeniuludźmi,ajegowładzaopierasiębardziejnaautoryteciemoralnymniżnasile
czyprzymusie.Fourierwyrażapogląd,żewnowymspołeczeństwie,gdykażdyczłowiek
będziewolnyiszczęśliwy,zaniknieindywidualnezło,awkonsekwencjiniebędziepo-
trzebnajakakolwiekrepresyjnośćiprzymuszestronywładzy.Jestwtymniewątpliwie
prekursoremmarksowskiego(ileninowskiego)twierdzeniaozanikukonfliktówintere-
sówklasowychwwarunkachkomunizmu,pozniesieniuprywatnejwłasności14.Fourier,
wprzeciwieństwiedowiększościmyślicieliutopijnychisocjalistycznych,apodobniejak
Saint-Simon,niebyłgeneralniezwolennikiempełnejkolektywizacjiwłasności,choć
jegopoglądywtymzakresieniejednoznaczne15.
Dziękiwłaściwemuzorganizowaniugospodarki,dziękispecjalizacjiipodziałowi
pracy,wfalandzemiałaistniećobfitośćdóbr,awszyscystowarzyszeniotrzymywali
13WkoncepcjiFourierafalansterbyłwielkimbudynkiem-pałacemstojącymnaśrodkuterenu
obejmowanegoprzezfalangę.Przyjęłosięokreślaćtymterminemtakżecałeosiedlezajmowane
przezfalangę.
14WpływmyśliFouriera,przedewszystkimdotyczącychkwestiipozaekonomicznych,napoglądy
MarksaiLeninabyłniewątpliwiebardzoznaczącywięcejnatentemat:J.Majler,Doktrynaetyczna
KarolaFouriera,KiW
,Warszawa1965,s.186–196.
15Zob.W.J.Grabski,KarolFourier(1772-1837).Jegożycieidoktryna,KsięgarniaF
.Hoesicka,
Warszawa1928,s.87,89–90.