Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
1.Inspiracjeideologiczneutopieimarksizm
nejniżkapitalistycznej”52.MyślpodjąłLenin,dlaktóregoHewidencjaikontrola”
byłypojęciamikluczamidoproblemuplanowaniagospodarczego.Dokwestiitejpo-
wrócęwnastępnymrozdziale,wktórympiszęopionierskichpróbachwdrażaniapla-
nowaniacentralnegowgospodarcerosyjskiejporewolucjipaździernikowej.
FryderykEngelssłuszniezauważawAnty-Dühring(awięcpracyz1877r.,opu-
blikowanejkilkalatporewolucjimarginalnej53),żezawszepunktemwyjściado
planowaniacentralnegomusibyćokreśleniezestawupotrzebspołecznych.Główny
problemskutecznegoplanowania,nigdyzresztąnierozwiązany,leżałwpowiąza-
niuczyuzgodnieniupotrzebspołecznychiprodukcjispołecznej.Patrząctrzeźwo,
problemmacharakterutopijny,alepróbyjegorozwiązanianaróżnychpoziomach
szczegółowościpodejmowaliwśladzaEnglesemwszyscymarksiścizajmującysię
kwestiamiekonomicznymi.Podejmowali,mimożekażdyekonomista,więcejkaż-
dyracjonalniemyślącyczłowiekpogłębszymzastanowieniułatwodochodzido
wniosku,żezaproponowaniejakiegokolwiekrozwiązaniaocharakterzeoperacyj-
nymmusiałobysięwiązaćzwprowadzeniembardzosilnychwarunkówczyzałożeń
dotyczącychograniczeniaprawjednostkiludzkiejitraktowaniaspołeczeństwanie
jakozbioruindywiduów,leczjakomasyludzkiejpoddawanejipoddającejsięstero-
waniuzewnętrznemu.
Wwarunkachbardzoniskiegopoziomurozwojugospodarki,przybrakuzaspo-
kojenianajbardziejelementarnychpotrzeb(żywność,ubranie)listępotrzebspołecz-
nychmożnaokreślićdosyćłatwo.Alegdytylkogospodarkaprzechodzinawyższy
poziomrozwoju,gdygospodarstwadomowepozaspokojeniupodstawowychpotrzeb
zaczynajądysponowaćnadwyżkąwypracowanejwartości(trzymającsięterminologii
marksistowskiej),powstajeproblemagregacjiróżnorodnychsubiektywnychpotrzeb
iokreśleniaichwzględnejwyceny.Dlaskutecznegoplanowaniaogólnospołecznego
należałobywięcocenićwzględnąważnośćkażdejzpotrzeb,porównaćtenzbiórróż-
norodnychpotrzebzdysponowanymi,społecznyminakładamipracy,Hzważyć”jak
piszeEngelsHużytecznekorzyścizpotrzebnymidoichwytworzenianakładami
pracy”54inatejpodstawiesporządzićplanprodukcji.Jesttozadaniewoczywisty
sposóbniewykonalne.Tenmotywniemożliwościrozpoznaniapotrzebspołecznych
ipowiązaniaichzprodukcjąspołecznąpojawiłsiętakżewkrytycemożliwościra-
chunkuekonomicznegowsocjalizmiepodjętejprzezL.Misesawlatach20.XXw.
(zob.aneks1).
FunkcjonowaniegospodareksocjalistycznychpoIIwojnieświatowejdobitnie
wykazało,żeokreśleniepotrzebkonsumpcyjnych,awięcfaktyczniepopytu,iprze-
łożenieichnaoptymalnyplanprodukcjibyłoniewykonalne,gdyżprzybrakucen
rynkowychniematechnicznejmożliwościwycenyiagregacjipotrzebwskalicałej
gospodarki.Cenrynkowychzaśniebyłoznaturyrzeczy,gdyżrynekbyłszczątko-
wy,anajważniejszeproduktykonsumpcyjneiinwestycyjneoferowanopocenach
52K.Marks,Kapitał,t.2,KiW
,Warszawa1955,s.137.
53PraceJevonsaiMengeraztegozakresupojawiłysięw1871,aWalrasaw1874r.
54F
.Engels,Anty-Dühring,op.cit.,s.304.