Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.Neuropsychologiaprocesunaświecie
9
dwóchzagadnień.Zjednejstronytrudnouznać,żeby
takzłożoneprocesypsychiczne,jakspostrzeganielub
działanie,atakżemowa,czytanie,pisanieczylicze-
nie,możnabyłouważaćzaelementarnenzdolności”
ojasnej,niepoddającejsięanaliziestrukturze.Jakjuż
wspomnieliśmy,wiążesiętozesformułowanymprzez
Anochinapojęciemukładufunkcjonalnego(cyt.za
Kaczmarek2012),którebyłotwórczorozwijaneza-
równoprzezpsychofizjologów,jakidziałających
wtymokresiepsychologówrosyjskich.Niewątpli-
wymwkłademWygotskiego(1956,1971,2006)było
wskazanie,żewyższeczynnościpsychicznesąwyni-
kiemzłożonegoprocesurozwojowego,przebiegające-
gonietylkopodwpływemdojrzewania,lecztakże
uwarunkowanegooddziaływaniemśrodowiskaspo-
łecznego.Pojęcieukładufunkcjonalnegozostałoroz-
winięteprzezŁurię(1967,1976)orazwykorzystane
przezniegowpracyzchorymizuszkodzeniamimó-
zgu,oczympiszemywdalszejczęścirozdziału.
Zdrugiejzaśstronyrównieżpodstawowezało-
żenianeuropsychologiizmieniałysięiwciążpodle-
gajązmianomwnastępstwienajnowszychosiągnięć
neuronauk.Wświetleobecnejwiedzywiemy,żenie
możnatraktowaćmózguanijakojednorodnejmasy,
dlaktórejdziałaniadecydująceznaczeniemaobjętość
funkcjonalnieczynnejtkankimózgowej,aniteżjako
kompleksumikrostrukturwysokowyspecjalizowa-
nychifunkcjonującychniezależnieodsąsiadujących
znimitworównerwowych.
Charakterystycznedziałanieposzczególnychko-
móreknerwowychwynikanietylezichwyjątkowych
właściwości,ilezichdziałaniawwiększychnzespo-
łachfunkcjonalnych”,októrychwróżnymczasiemó-
wilivonMonakowwSzwajcarii,UchtomskiiAno-
chinwRosjiorazHebbwKanadzie.Autorzyci
używaliterminównfunkcjonalnekonstelacje”lub
nzespołykomórkowe”bądźnukładyfunkcjonalne”,
majączawszenauwadzeto,żewyjątkowaczynność
komóreknerwowychjestgłówniedziełemtejkon-
strukcyjnejcałości,wskładktórejwchodziokreślona
grupaneuronów.
Przedstawionedanewzasadniczymstopniupod-
ważająmożliwośćpodejściadomózgowychmechani-
zmówzłożonychprocesówpsychicznychzarówno
zpozycjiwąskolokalizacyjnych,jakizprzeciwstaw-
nych,antylokalizacyjnych,traktującychfunkcjemózgu
jakorezultatfunkcjonowanianiezróżnicowanejcałości.
Jestjednakzastanawiające,żetakżenapoczątku
XXIw.,choćtakwielesięzmieniłoodczasówFranza
Gallaiinnychfrenologów,którzyopracowalimapy
mózguprzedstawiającesiedzibyprzeróżnychfunkcji
izdolnościumysłowych,aktórespecjalistafrenolog
miałwyczućpalpacyjnienaczaszcebadanego,wielu
współczesnychbadaczywdalszymciągustarasię
znaleźćizaznaczyćtesiedliska.Różnicedotycząje-
dyniemiejscaichlokalizowaniaisposobówbadania.
Wykorzystujesiębowiem,dośćczęstobezkrytycznie,
technikiobrazowaniamózgu,zapominając,żemamy
tudoczynieniazobrazamiprzetworzonymiprzez
komputer,cooznacza,żenieukazująonewystarcza-
jącowierniedziałaniamózgowia.
Wartoteżprzypomnieć,żenajnowszebadaniaza
pomocąneuroobrazowania,np.PET-scanczyfMRI,
dająwynikiwręczsprzecznezoczekiwaniamibada-
czy,którzypróbująmechaniczniepołączyćfunkcje
zokreślonymistrukturamimózguisporządzićdo-
kładnemapydziałaniategoorganu.Stajesiębowiem
corazbardziejoczywiste,żekażdyobszarmózgubie-
rzeudziałwwielufunkcjach,akażdafunkcjajestre-
prezentowanaprzezwieleróżnychobszarów.Aniho-
listyczne,anilokalizacyjnemodeleniezdaływięc
egzaminu(Pąchalska2007;Kropotov2009;Herzyk
2011;Kaczmarek1995a,2012;Glozman2013;Pąchal-
skaiKropotov2013).
1.4.NEUROPSYCHOLOGIAPROCESU
NAśWIECIE
OdpoczątkuhistoriineuropsychologiiwXIXw.aż
dolat60.i70.następnegostuleciagłównymprzed-
miotemzainteresowanianeuropsychologówbyłamo-
waijęzyk,aściślej:afazja.Intensywnyrozwójbadań
nadpamięciąiinnymifunkcjamipoznawczymi
wostatnichtrzechdziesięcioleciachXXw.,aprzy
końcutegookresurównieżnadmózgowymimechani-
zmamizwiązanymizemocjami,doprowadziłdowie-
luznaczącychodkryć,jednocześniedałniecomylące
wrażenie,żeneuropsychologiajakodziedzinanauki
stanowigałąźpsychologiipoznawczej.Wiadomojed-
nak,żewyższeczynnościnerwowe,będąceprzed-
miotembadańneuropsychologicznych,nieogranicza-
jąsięwyłączniedofunkcjipoznawczych,nawet
zdodatkiememocji(por.teżDamasio1999;LeDoux
2000).NapoczątkuXXIw.nastąpiłswoistywybuch
zainteresowaniabadaniamidotychczasomijanychza-
gadnieńneuronalnychipsychologicznych,jaknp.toż-
samośćiświadomość(Pąchalska1999,2003d,2007;
Grochmal-BachiPąchalska2004;Whitaker2005;
Brown2000,2012;Herzyk2011).
Zwróconowtedyporazkolejnyuwagęnafakt,że
człowiekjestistotąpolimodalnąiświatodbiera
wszystkimizmysłamiorazinterpretujegozgodnieze
swojąwiedząidoświadczeniem,aletakżezpotrzeba-
