Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
2.Jakdziałamózg:odstrukturydoumysłu
2.1.INFORMACJEOGóLNE
SformułowanaprzezSherringtona(1940)metafora
ukazuje,żemózgwciążpozostajezagadką.Ciągle
bowiemstawiamysobiepytania:
Jakdziałamózg?Corzeczywiściesięwnimdzieje?
Pytaniateoczywiścieodwiekówfascynowałyiprzy-
kuwałyuwagęuczonychnacałymświecie.Wdru-
giejdekadzieXXIw.dysponujemyjużwystarczającą
wiedzą,bypodjąćsięrozwiązaniaproblemu,który
zasadniemożnauznaćzaostatecznągranicęludz-
kiegopoznania(Kropotov2009).Mamyteżdotego
wystarczającąmotywację.Ludzieżyjądziśdłużej,
leczniekoniecznielepiejniżkiedyś.Corazwięcej
osóbcierpinaatakującemózg,wyniszczającecho-
robypodeszłegowieku,takiejakchorobaParkinsona
czyAlzheimera(Kertesz2011).Napięcia,jakierodzi
współczesność,doprowadziłydoniebywałejwręcz
powszechnościzaburzeńpsychicznych-przede
wszystkimdepresjiilęków(Bidzan2012).Ponadto
obserwujemycorazwiększeuzależnienieodleków
regulującychstanpsychiki.Stoimywięcwobliczu
pilnejkoniecznościzdobyciawszelkiejmożliwejwie-
dzyomózgu.Najnowszebadaniawdziedzinieana-
tomiifunkcjonalnejmózgustwarzająkonieczność
uwzględnieniazaistniałychzmianwopisiestruk-
turmózgu(Rostowski2012).Matoistotneznacze-
niewzrozumieniuosiągnięćwspółczesnychmetod
neurometryki,stosowanychwneurofizjologii,oraz
psychometryki,wykorzystywanejwneuropsycholo-
gii,którebędąomawianewposzczególnychrozdzia-
łachtegopodręcznika.
Mózg(patrzSłownik)jestuważanyzacentralną
częśćukładunerwowegokręgowcówiwiększości
bezkręgowców,nazywanąteżmózgowiem.Kreso-
mózgowie(patrzSłownik)zkoleitoczęśćmózgowia
obejmującam.in.półkulemózgu,spoidłamózgu
(wtymciałomodzelowate)ihipokamp,nadzorująca
większośćczynnościfizycznychiumysłowych.Ze
względunaswojąwielkośćkresomózgowiejestpo-
tocznieutożsamianezmózgiem(KolbiWhishaw
2003).Autorzydodają,żemózgjesttymnarządem
organizmu,któregoprawidłowedziałanieobejmuje
wszystkiewymiaryżyciaczłowieka:odfizjologicz-
nychparametrówhomeostazypokreatywnemyślenie
iwyobraźnię.
Zrozumieniedziałaniamózguwymagabliższego
zapoznaniasięzjegostrukturą,którajestniezwykle
złożona.Mimotejzłożonościwszystkiepoziomy
iukładytworząkoherentnysystemstrukturalny
ifunkcjonalny,opartynamechanizmachukształto-
wanychewolucyjnieiwyznaczającychzasadyinte-
gracjiiwspółdziałania.Dlategoteżnaszpodręcznik
zaczynamyodprezentacjistrukturukładunerwowe-
gozeszczególnymuwzględnieniembudowymózgu.
Choćsątoinformacjepodstawowe,należyjeprzypo-
mniećwcelupełniejszegozrozumieniadziałaniatego
jakżeważnegoorganu.Trzebaprzytympodkreślić,
żestrukturyneuroanatomicznenigdyniedziałają
wizolacjiiżewszelkaaktywnośćwymagaichwspół-
działania.
Mózg,zajmującynaczelnąpozycjęuczłowieka,
imponujezłożonościąwidocznąnakażdympoziomie
jegostruktury.Wmózguznajduje/ąsiębowiem:
.
ok.100mld,ajaktwierdząniektórzyuczeni,na-
wet200mld(PakkenbergiGundersen1997),ko-
móreknerwowych,czylineuronów;
.
1-10trylionówkomórekglejowych;
.
100trylionówchemicznychsynaps;
.
160tys.kmpołączeńztysiącamiwiązekiszla-
kównerwowych;
.
setkifunkcjonalniewyodrębnionychregionów,
dziesiątkifunkcjonalnychpodsystemów,trzy
głównesystemyfunkcjonalno-strukturalne(pień
mózgowiawrazześródmózgowiem,układlim-
biczny,koramózgowa).
KolbiWhishaw(2003)dodają,żekażdyneuron
wytwarzaprzeciętnie1000synapsłączącychgo
zwielomainnymineuronami.Chociażliczbabez-
względnaneuronówkorymózgowejczłowiekama-
lejezwiekiem,tojednakneurony,pozostającak-
tywne,zachowująwłasnościplastyczne,cooznacza
zmiennośćsiecipołączeńsynaptycznych,którana
ogółwiążesięzrodzajemaktywnościczłowieka.
Zazwyczajwzdrowymmózguliczbapołączeńsy-
naptycznychwzrastazwiekiem,podlegającoczy-
wiściezasadzieparcelacji(patrzrozdz.5;atakże
Merzenich2010).
Mózgjestorganembardzodelikatnym,choćewo-
lucjaopancerzyłagowceluochronyprzedmecha-
nicznymiuszkodzeniami.Mózgzabezpieczanaze-
wnątrzczaszka,awewnątrzbłony,któreokrywajągo
ichroniąprzedbakteriamiitoksynami.Jednakżete
zabezpieczenianiesąwystarczające,gdyżniechronią
mózgowiawystarczającoprzednastępstwamiurazów
(urazymózgusągłównąprzyczynąśmierciludzipo-
niżej34r.ż.,Maleciin.2012).
Jakiekolwiekndotknięcie”mózguzawszepozosta-
wiaślad.Każdeuszkodzenielubschorzeniemózgu
wsposóbzasadniczyzmieniażyciedanegoczłowie-
ka.Aleczasemtakieżycietohistoriacichychzwy-
cięstw-cudówwielkichimałych.Opowieścionich
