Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24Rozdział1.WyobraŸniaimyślenie
Oczywiściemyśleniezawszejestmyśleniemoczymœ,aprzedmiotamimyślenia,
jakwspomnianowyżej,relacjemiędzyobiektamiawydarzeniami.Istniejezatem
wpływprocesówpercepcyjnychibehawioralnychnamyślenie.
1.1.2.Myślenie,rozwiązywanieproblemówiinteligencja
Myśleniauczymysięoddziecka.Gromadzonewrażeniaidoświadczeniazaczynają
wpływaćnato,jakpercypujemyświatijaksięzachowujemy.Naprzykład,gdy
dotykamyjakiegośgorącegoprzedmiotu,anastępnieodczuwamybólwłaśnie
wtympalcu,którymdotykaliśmytegoprzedmiotu,domyślamysięrelacjipomiędzy
dwomawydarzeniami.Relacjitejniewidzimy,niesłyszymy,nawetnieodczuwamy,
gdyżjakotakaniejestonaobiektembezpośredniejpercepcji.Relacjajestswoistym
wyobrażeniem,przynajmniejwtymsensie,żedziecko,abyuczyćsięzasadyniedoty-
kaniagorącychprzedmiotów,musiwyobrażaćsobie,żeto,costałosięjużraz,
wanalogicznejsytuacjiwystąpijeszczeraz.Jednaksamowspomnienie,żekiedyś
sparzyłosięwpalec,maniewielkieznaczeniebezwyobrażeniasobiepowtarzalności
tegozjawiska.Zatem„mądre”dzieckorozumie,żeto,costałosięraz,wtakich
samychokolicznościachstaniesięznowu.Możejużprzewidywaćzdarzeniaipo-
dejmowaćsamodzielnądecyzjęodnośniedowłasnegozachowania.Podobnie
powstająsądyointeligencjiczłowieka,czyliojakościjegomyślenia.Bierzemy
wnichpoduwagęmierzalnypoziomzdolnościrozumieniazwiązkówlogicznych
międzyobiektamiiwydarzeniami.
Wtymmiejscunależyprzypomnieć,żepierwszepsychologiczneteorieinteli-
gencjipowstaływłaśniewodpowiedzinapytanieocharakteriźródłaróżnicindy-
widualnychwzakresiepoziomuwykonaniazadańumysłowych(por.Nęcka2003).
Ludzieróżniąsięmiędzysobąpodwzględemsprawnościmyślenia,rozumowania
irozwiązywaniaproblemów,atakżepodwzględemtrafnościpodejmowaniadecyzji
iprzewidywaniazdarzeń.Różnicetegorodzajudośćstałe,aujawniająsię
wrozmaitychsytuacjachitypachzadań.Międzyosobniczazmiennośćiwewnątrz-
osobniczastałośćludzkichsprawnościintelektualnychskłoniłypsychologówdo
wyciągnięciawniosku,żeistniejeukrytacechazanieodpowiedzialna,nazywana
inteligencją.
Wżyciucodziennyminteligencjęczłowieka(atakżezwierząt)oceniamy
przeważnienapodstawiezdolnościrozwiązywaniaproblemów.Mądryjestten,
ktopotrafiwymyślićsposóbpokonaniaproblemu,któregorozwiązanianienarzucają
instynktowne,naogółfizycznereakcje.Przypomnęwtymmiejscuidiom„głową
murunieprzebijesz”używanywceluośmieszeniagłupoty.Dlapaleoantropo-
logaprzełomowymimomentamiwewolucjiczłowiekaśladywzapisiearcheo-
logicznymdotyczącetworzenianarzędzi,używaniaognia,czylimomenty,gdy
pierwotnyczłowiekzacząłwymyślaćwłasnesposobyrozwiązywaniaproblemów.
WmitologiigreckiejtoPrometeusz,któregoimięoznacza„ten,ktomyślinaprzód”
(MacQueen2007),umożliwiłrozwójtechnologiiacozatymidzie,cywilizacji
przekazującczłowiekowiwłaśnieogień.Wprzeciwieństwiedoinnychzwierząt,
któreinstynktowniebojąsięogniaiunikajągo,człowiekumiekorzystaćzniego,
coświadczyojegomądrościlub,jeśliktośwoli,ointeligencji.
JakpodajeSołowiej(1997),klasycykierunkupsychologii„Gestalt”utożsamiali
procestwórczy(nazywanyprzeznichmyśleniemproduktywnym)właśniezroz-