Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wreszcieitutajułożyłasięnowarównowaga.
Sytuacja,jakązastajemywPanuTadeuszu:zamieszkiprawne
nagruzachhoreszkowszczyzny,formowaniesięnowej,średniej
arystokracjiziemiańskiejwrodzajuSędziego(„botowyrosło
zszlachciury,ajakdmiesię:phuphuphu,jaknosdrzedogóry”),
wszystkotojesttypowedlaepoki,uwydatnioneteżzostałowpoemacie
nieprzypadkowo.Jesteśmynapograniczuczasów.Epokajednaprzeszła,
wmozolnedniformujesięnastępna.Katastrofalatgranicznychzostawiła
posobiemnóstworozbitków,ludziwnowymukładziezbytecznych,już
tonadożywociuczekającychtylkośmierci(Wojski,Rejent,Gerwazy),już
teżresztkamiobrotnościszukającychprzytułkuwsłużbierządowej
rosyjskiej(Asesor).Gerwazyumiesprytniewyzyskaćnachwilężal
Dobrzyńskichzadawnymwygodnymżyciemwcieniuwielkiejfortuny
Horeszkowskiej.Alenicjużniezawrócidziejówwstarełożysko.
Konsekwencjeprzemianynieograniczyłysiędoukładugospodarczego,
sięgałyrównieżwgłąbstrukturyspołecznej.Sędziawprzemowie
ogrzeczności,zlekkawprawdzie,aledotknąłiichtakże.Przeznowe
wyobrażenia,przezprzenikaniehasełwielkiejrewolucjifrancuskiej
podważonazostałaodwiecznazasadaukładuspołecznego:stanowość,
wzglądna„dobre”urodzenie;formujesięnatomiastzasadanowa,
dzisiejsza,wedługktórejowartościiznaczeniuczłowiekacorazbardziej
decydująjegowłasnecechy,wykształcenie,wrodzonezdolności,
oczywiścietakżeobrotnośćiumiejętność...niewąchaniapieniędzy.
Zarysowujesięcorazwyraźniejobliczenowegostulecia,wiekuprzemysłu,
kapitalizmu,ponadjegohoryzontwydźwigasięjuż„pieniądz–bóg
dzisiejszy”.
Mającnauwadzewpoemacieniektóreutyskiwaniachwalców
minionegoczasu,takichjakSędzia,jakWojski,alboteżowechwyty
agitatorskieGerwazegonaradziewDobrzynie,możnabymniemać,
żestosunekpoetydotychniedobitkówwludziachipojęciachepoki
przeszłejjestraczejironiczny,conajwyżejpobłażliwiehumorystyczny.
Jednakowożjesttoniezupełnietak;chwytamywpoemacierównieżtony
szczeregożaluzaprzeszłością,patrzymynawynoszeniewartości
minionychponaddzisiejsze.Nieobcebywałopoecieuwielbieniedawnego
