Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ileżby–sądzili–zyskałaepopeja,gdybyosobącentralnąbyłwniej,
dajmynato,Dąbrowski,człowiek,wktóregopodówczaswcieliłsiębył
rycerskianimuszniepodległości!
TymczasemtakiegobohaterajednostkowegowPanuTadeuszubrak
wcalenieprzypadkowo,bynajmniejniewskutekniedostatecznejorientacji
artystycznejpoety.NiebezgłębokiejteżracjizarzuciłbyłMickiewicz
pierwotnypomysł,żebyutwórzatytułowaćimieniemświeckim
(pierwotnym)ks.Robaka:Żegota.BoprzecieżtrudRobaka,choć
niewątpliwiewpoemacienajwyższy,choćsymbolizującyproces
odrodzeniasięduszynarodowej,miałprzecież,właśniezsamejswej
istoty,zostaćbezimienny,ukryty,niemógłbyćwysuwanynaczoło,
wyróżnionywtytule.Potrudzieks.Robakamiałwziąćdziedzictwomały,
prosty,zwykłyczłowiek,Tadeusz,jedenzwieluwmasienarodowej.
Boteżitamasa,zbiorowość,zagrodowaszlachtazzaścianków,jej
tężyzna,jejciemny,alewgrunciezdrowyinstynktnarodowy,jej
niewygasławolaniepodległościizgodnejpotęginarodowej–oto
właściwybohaterpoematu.Sprawietegobohateraks.Robak
wpoświęceniuswymświadomieicałkowiciesięupodrzędnia.Jest
towmyślMickiewiczazgodnezprawemwielkościnowejepoki,wktórej
„tenjestwiększymiędzyludźmi,ktoimsłużyiktopoświęcasiebiedla
dobraich;aimktolepszy,tymwięcejpoświęcićpowinien”.
Sprawabohaterazahaczajużozagadnieniekompozycjicałości
poematu.Jeżelizaśotymmowa,wypadausunąćuwstępujednąobawę,
któranapodstawiedotychczasowychwywodówmogłabysięwydać
uzasadniona.Śledzącwzrostpoematu,przekonaliśmysiędowodnie,
żePanTadeuszwdzisiejszejswojejpostacianicodorozmiarów,ani
codostrukturycałościniewywinąłsięzjednego,odrazuwpełniswych
konsekwencjipowziętegoplanu,ależe,owszem,jestrezultatem
parokrotnej,gruntownejprzebudowy,rozrostuplanów.Zachodzićzatem
mogłabyobawa,żetakcorazrozszerzana,ponadpierwotnezamierzenie
wzniesionabudowa,jakdomnaniestosownymfundamencie,niezostała
wsobienależyciezwarta.
Obawanieuzasadniona.Poemat,zapewne,rozrastałsię,zyskiwałcoraz
nowewymiaryinowetworzywodziękispontanicznymnapływom
