Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Psychologiapoznawcza:dziedzinaczyparadygmat?
całościproblematykipsychologicznejwjęzykuprocesówprzetwarzaniainformacji
(Kozielecki,1966).Obecnieobserwujemywyraźneodejścieodpróbtworzeniaogól-
nychkoncepcjipsychologicznychnarzeczbadaniawybranychproblemówzzakresu
poznania.Takwięcwspółczesnapsychologiapoznawczajestraczejdziedzinąbadań
niżspójnymparadygmatemteoretyczno-metodologicznym.Ztejprzyczyny,jakuwa-
żaMichaelEysenck(1982),czasemłatwiejokreślić,czympsychologiapoznawczasię
niezajmuje,niżwskazaćdokładnieobszarjejzainteresowań.Istniejejednakpojęcie
wspólnewszystkimkoncepcjomiteoriomzobszarupoznawczego.Jesttopojęciepro-
cesówpoznawczychlubinaczej–procesówprzetwarzaniainformacji.Wagędokład-
nejanalizyprocesówpoznawczychpodkreślająwszyscypsychologowiepoznawczy,
niezależnieodswojejorientacjibadawczejiodstosowanejnawłasnyużytekdefinicji
psychologiipoznawczej.
Historianauki,podobniejakhistoriapowszechna,toraczejciągpowolnychprocesów
niżpojedynczewydarzenia.Mimotohistorięczęstoopisujesiępoprzezwydarzenia,
szczególniete,któremająznaczenieprzełomowelubsymboliczne.ZdaniemMargaret
Matlin(1994)większośćpsychologówzaumownądatępowstaniapsychologiipoznaw-
czejuznajerok1956.WówczastowMassachusettsInstituteofTechnology(MIT)od-
byłosiępierwszesympozjumkognitywne,októrymGeorgeMillernapisałpóźniej,że
wzbudziłownimUsilneprzekonanie,bardziejintuicyjneniżracjonalne,żepsycholo-
giaeksperymentalna,lingwistykateoretycznaikomputerowasymulacjaprocesów
poznawczychtokawałkiwiększejcałości”(za:Matlin,1994,s.6).Tącałościąokazała
sięwkrótcekognitywistyka(cognitivescience),którejpsychologiapoznawczajestdo
dziśistotnączęścią.Rok1956byłzresztąistotnyrównieżdlatego,żeautortychsłów
opublikowałwówczasklasyczny,ważnydodzisiajartykułoograniczeniachpamięci
krótkotrwałej(Miller,1956).
TrzylatapóźniejukazałasięsłynnapracaNoamaChomsky’ego(1959).Rzadkosię
zdarza,abyrecenzjacudzejksiążkistałasięsamawsobiefundamentalnymdzie-
łemnaukowym.Recenzję,którąnapisałChomskynatematksiążkiSkinneraVerbal
Behavior,należywięcuznaćzarzecznajzupełniejwyjątkową.Wpracytejautorwy-
kazałnieadekwatnośćteoriibodźcaireakcjidowyjaśnianiazachowańwerbalnych
człowieka.Przyokazjizaatakowałbehawioryzmjakomodelnaukioczłowieku,wy-
wodzącysięztradycjilogicznegopozytywizmu.Stwierdził,żeterminyużywane
przezSkinnera,jeślirozumiećjeliteralnie,zupełnienienadająsiędoopisutego,
jakludziemówią,choć–byćmoże–nadająsiędoopisuzachowaniagołębiwściśle
kontrolowanychwarunkacheksperymentalnych.Jeślinatomiastterminyterozu-
miećmetaforycznie,ichużycieniewnosiniczegonowegoponadto,cooferująwy-
jaśnieniapotoczne.PodstawowyzarzutChomsky’egowobecbehawiorystówsprowa-
dzałsiędotego,żelekceważąonirolęwewnętrznychstanówumysłuwsterowaniu
zachowaniem.
RokwcześniejbrytyjskibadaczDonaldBroadbent(1958)wydałksiążkęoograni-
czeniachwprzetwarzaniuinformacji,wynikającychzmałejpojemnościsystemu
uwagi.Eksperymentyprowadziłjużodlat40.XXw.,kiedyto–podwpływempotrzeb
wojennych–zainicjowanobadanianadtzw.czynnikiemludzkim,czyliwpływem
ograniczonychmożliwościumysłuludzkiegonajakośćobsługiskomplikowanego
sprzętutechnicznego.Dojrzałośćteoretycznąimetodologicznąuzyskałapsychologia
poznawczaw1967r.,kiedytoUlricNeisser(1967)opublikowałpierwszysystema-
tycznypodręczniktejdyscypliny.
31
