Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.Istotaiformareprezentacjiumysłowych
Żebyuniknąćnieporozumieńipułapekterminologicznych,ustalmy,conastępu-
je.Wyobrażeniejestjednązpostacipoznawczejreprezentacjiobiektuwumy-
śle.Charakteryzujesiębrakiemtrwałościorazścisłympowiązaniemzpercepcją.
Wyobraźniatozdolnośćumysłudogenerowaniatakichwłaśniewyobrażeniowych
reprezentacjiświata.Tradycyjniewyróżnianowyobraźnięodtwórcząitwórczą.
Pierwszamiałabyćodpowiedzialnazatworzeniewyobrażeńobiektówwcześniej
spostrzeganychidobrzeznanych,np.wyobrażeniakonia,któregowdanymmo-
mencieniewidzimy.DrugamiałatworzyćkonstrukcjefantazyjnelubUniemożliwe”,
takiejakwyobrażeniePegaza(skrzydlatykoń)lubsyreny(półryba,półkobieta).
Obecnieobarodzajekonstrukcjiumysłowychuznajesięzatworytejsamejzdol-
nościdogenerowaniawyobrażeń,natomiastwyobraźniątwórcząnazywasięinną
zdolność,umożliwiającątworzenienietylkonowychwyobrażeń,lecztakżenowych
pojęćiinnychreprezentacjipoznawczych.Trzecieważnepojęcietoobrazumysłowy.
Tymterminemokreślamyszczególnąformępoznawczejreprezentacjiświatawumy-
śle,cechującąsięanalogowymcharakteremiścisłąodpowiedniościąreprezentacji
wstosunkudoobiektu.Naprzykładobrazumysłowykoniatojakgdybywewnętrzna
Ufotografia”tegoobiektuwumyśle.Wielubadaczyodrzucatwierdzenie,jakobykażdy
znastworzyłwumyślejakieśUfotografie”.Istnieniewyobrażeńtłumaczysięwów-
czasinaczej,np.tym,żeumysłgenerujewyobrażeniezgłębszychstrukturwiedzy,
zapisanychniewpostaciobrazów,leczwjęzykupojęćlubtwierdzeń;będzieotym
mowawdalszychczęściachrozdziału.Obrazumysłowyjestwięckonstruktemteo-
retycznym,używanymwceluwyjaśnienia,jakjestmożliwetworzenieprzezumysł
wyobrażeniowychreprezentacjiświata,natomiastwyobrażenietojedenzrodza-
jówtakiejreprezentacji,któregoistnienieniejestwzasadzieprzedmiotemsporu
teoretycznego.
TerminUwyobrażenie”wprowadziłdojęzykanaukiArystoteles,natomiastpierwsze
psychologicznebadanianadwyobrażeniamipodjąłwXIXw.FrancisGalton(1883).
Poprosiłonosobybadaneowyobrażeniesobiestołuzastawionegośniadaniem,ana-
stępnieowypełnieniekwestionariusza,któregowynikipozwalałystwierdzić,czywy-
obrażeniaposzczególnychosóbróżniąsięjakościowoiilościowo.Okazałosię,że
reprezentacjeumysłoweprzywoływaneprzezbadanychbyłybardzozróżnicowane.
Wystąpiłytakżewyraźnerozbieżnościmiędzywyobrażeniamitejsamejosobytesto-
wanejwróżnymczasie.PrzewidywałtojużzresztąwcześniejOckham(za:Kemp,
1998),podważająctezęodokładnymizawszeidentycznymodwzorowaniuobiektu
(tu:śniadania)wformiereprezentacjiumysłowej(tu:wyobrażenia).Cowięcej,część
osóbbadanychalboniepotrafiłasobiewyobrazićniczego,alboichwyobrażenia
byłyfantazyjneiwyraźnieodbiegałyodwłasnego,codziennegodoświadczenia.
WynikiuzyskaneprzezGaltonazdecydowaniepodważyływięcstanowiskorealizmu
wsporzeoreprezentacjeumysłowe.
2.2.2.TeoriareprezentacjiobrazowychKosslyna
WedługStephenaKosslyna(Kosslyn,1975,1981,1983;Kosslyn,Thompson,Ganis,
2006)wyobrażeniaskładająsięzdwóchkomponentów:powierzchniowego(sur-
face)igłębokiego(deep).Składnikpowierzchniowyzawierato,cojestdostępnewdo-
świadczeniuwewnętrznym,natomiastskładnikgłębokiobejmujeto,cojestzapisane
62
