Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
ŚWIATRZECZY.ZARYSANTROPOLOGICZNY
zaniu.Wmyśltegoujęciawszelkieformyracjonalności–itena-
ukowe,itepotoczne–silniekulturowospetryfikowane,jawiąsię
jakorodzajgier,dyskursów–wznaczeniunadanymtymokreśle-
niomprzezMichelaFoucault(1977[1969]).
Problemracjonalnościprzedstawiasiętutajjakoteoretyczne
zagadnienieantropologii,któregoniesposóbprzecenić,ponie-
ważwjegoperspektywiemożemyuchwycićróżnesposobykul-
turowegoujmowaniaświataiżyciawnim.Faktteneksponował
wostatnichdekadachwszczególnościStanleyJeyarajaTambiah,
którysięgającpodziełaLévy-Bruhla,WilliamaJamesa,Alfreda
Schütza–bywymienićtylkonajbardziejznaczącepostaciwhi-
storiirefleksjinatentemat–podjąłpróbęrozstrzygnięciawspo-
mnianegosporuiprzedstawiłpoglądoróżnychsposobachuj-
mowaniaiporządkowaniaświata.Jegopropozycjęwartoprzy-
pomnieć,choćniejestonawolnaodpewnychsłabości(zob.na
przykładzastrzeżeniaBuchowskiego2004),stanowijednakpe-
wienkroknaprzódwrozumieniuzagadnieniaracjonalności.Otóż
–ogólnierzeczujmując–wwielościorientacjiwobecrzeczywisto-
ści(logik,subuniwersów,światówżycia)Tambiahwskazujedwa
nastawienia,racjonalnościskrajne,któreokreśla–odpowiednio–
jako:przyczynowośćipartycypację.Postacitychdwóchlogik
uzupełniająsięnawzajem,aichnatężenieróżnisiępomiędzy
jednostkamiigrupamiwłonietejsamejkulturyorazpomiędzy
odmiennymikulturamiujętymijakotworyocharakterzezbio-
rowym.
Azatem,przyczynowośćjestreprezentowanaprzezkategorie,
zasadyimetodologięnaukprzyrodniczychorazmyśllogiczno-
-matematyczną.Jesttowistocienastawienienaukowe,charaktery-
zującepewienrodzajdystansu,metodycznejneutralnościitrakto-
waniaprzedmiotuogląduwkategoriachabstrakcyjnych.Zwłaszcza
wnaukachprzyrodniczychnaciskkładziesiętunaanalizęzjawisk
wkategoriachprzyczynyiskutku,przypostępującympodziale
przedmiotubadańnacorazmniejszejegoklasy,czegoskutkiemjest
oczywistaatomizacjainformacji(Tambiach1990:105).Naantypo-
dachprzyczynowościznajdujesiępartycypacja–Tambiahnie
ukrywafaktuzapożyczeniategoterminuodsamegoLévy-Bruhla,
choćniedoniegosięgapoprzykłady,przypisującmuniejasność
ujęciategoprzypadkuracjonalności.Dużolepiejistotępartycypacji
ujmuje–wedługTambiaha–MauriceLeenhardt(1982),zasłużony
