Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Życiepolityczne
XXXVII
Żydowskąscenępolitycznącechowałagłębokośćpodziałówibrakzgody
wzagadnieniachtakpodstawowychjakjęzykcodziennegoporozumiewaniasię
czygeograficznepołożeniekrajuojczystego.Wrezultacienatypowyschemat
lewica-prawicanakładałsiędrugi:syjonizm-antysyjonizm.
ŁódzkaorganizacjakonserwatywnejpartiiAgudapowstałajużwokresie
Iwojnyświatowej.Brałaonaudziałwwalcewewnątrzgminy,częstowystępując
równieżprzeciwkoreligijnymsyjonistomichasydomaleksandrowskim15,
atakżeangażującsięwkampaniewyborczemiędzy1919a1938r.Siedziba
łódzkiejorganizacji(KomitetuLokalnego)Agudymieściłasięprzyul.Dzielnej
(późniejNarutowicza)1116.Jejdługoletnimprzewodniczącymbyłchasyd,
zwolennikcadykazGóryKalwarii17,JakubLejbMincberg.Jakowieloletni
posełbyłszczególniepopularnydziękiswojejpostawiewSejmie,gdziezwalczał
antysemickiepomysłyrządzącegoObozuZjednoczeniaNarodowego18.Od
1928r.partiatasprawowałaniepodzielnąwładzęwłódzkiejgminie,zaśMincberg
byłjejprezesem.Doświadczonyprzemysłowiec–właścicielśredniejwielkości
fabrykiprzyul.Głównej–wprowadziłwgminienowoczesnemetodyzarządzania,
zwalczającnieproduktywnośćizbędnewydatki19.
Programpartiimiałcharakterkonserwatywno-religijny.Obejmowałobronę
prawreligijnychŻydów,popieranieirozwijanieszkolnictwareligijnego,wtym
świętościsobotyiubojurytualnego,walkęoutrzymanietradycyjnegoreligijnego
stylużycia,aletakżeobronęinteresówekonomicznychludnościżydowskiej20.
Dużąwagęprzykładanodoszkolnictwa,propagująctzw.chederyreformowane
(szkołyreligijnezminimalnymwykłademprzedmiotówświeckich,uczęszczanie
donichwładzepaństwowetraktowałyjakospełnianieobowiązkuszkolnego).
FormępartiipolitycznejprzyjęliteżzwolennicycadykazAleksandrowa
Łódzkiego,występującypodnazwąBezpartyjnychReligijnychŻydów,kierowani
przezBeniaminaRussaiIcchokaMajeraWojdysławskiego.
Radykalnienacjonalistycznym,aleantysyjonistycznymugrupowaniembyli
fołkiści(ŻydowskieStronnictwoLudowe),aktywniwŁodziszczególniewlatach
20.,kierowaniprzezmiejscowegoprzywódcę,dr.JózefaWajcmana.Innym
15ArchiwumPaństwowewŁodzi(dalej:APŁ),ŁódzkaGminaWyznaniowaŻydowska(dalej:
ŁGWŻ)104,s.65–68.
16APŁ,UrządWojewódzkiŁódzki(dalej:UWŁ)2507a,s.186.
17Cadykiemtym(Gererrebe)byłod1905r.AbrahamMordechajAlter(1866–1948).Była
tojednaznajważniejszychdynastiichasydzkichwPolscelatmiędzywojennych,istniejącado
dzisiajwIzraelu.
18Por.S.Rudnicki,ŻydziwparlamencieIIRzeczypospolitej,Warszawa2004,s.384–388.
19J.L.Mincberg,LatapracyirozwojułódzkiejGminyŻydowskiej,nKronikaGminyWyznaniowej
ŻydowskiejwŁodzi”1929,nr2/3,s.12–15.
20ŻydowskieugrupowaniaistronnictwapolitycznewPolsce(Ipółrocze1925),wyd.A.Penkalla,
nBiuletynŻydowskiegoInstytutuHistorycznego”1993,nr1/2,s.122.
