Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KrystynaRadziszewska
KulturailiteraturałódzkichŻydów
wokresiemiędzywojennym
ŁódźuproguXXwiekuniejestpowszechniekojarzonazrozwojemkultury,
leczzdynamicznymrozwojemprzemysłuwłókienniczego.Natendrugiaspekt
wskazująchoćbytakieokreśleniamiastajaknManchesterWschodu”,nziemia
obiecana”czynmiastotysięcykominów”.JakwspominaJechielJeszajeTrunk,
Łódźnnieposiadała[…]świadomego,zadeklarowanegospojrzenianawłasną
działalnośćkulturową.[…]Brakłojejkutemutradycjiiwyrozumiałego
spokojuWarszawy”1.Brakmożliwościodwołaniasiędotradycjistosunkowo
młodegomiasta,dokorzeni,skoncentrowanienarozwojugospodarkimoże
byćpostrzeganejakoczynnikspowalniającyrozwójkultury.Zdrugiejjednak
stronytenbrakpewnychramkulturowychwynikającychznieposiadaniatradycji
stwarzałmożliwościświeżego,nieskrępowanegospojrzenianasztukę.Innym
inspirującymczynnikiembyławielokulturowośćŁodzi,współistnieniewielu
nacjiireligiiwzajemnienasiebieoddziaływujących,wspólnietworzącychod
podstawpodwalinypodgospodarkę,infrastrukturęorazinstytucjeużyteczności
publicznej.Polacy,NiemcyiŻydziwspółpracowalitakżewróżnychdziedzinach
kultury.
PrzedmiotemniniejszegoszkicujestkulturailiteraturałódzkichŻydów.
Tenaspektaktywnościmieszkańcówwyznaniamojżeszowegojestmniejznany
ipozostajewcieniudziałalnościgospodarczej,społecznejczypolitycznej.
Najbardziejznaneiwidocznewobraziemiastasąmaterialneśladyobecności
idziałalnościłódzkichŻydów.Wceluprzybliżeniategomniejznanego
polaaktywnościprzedstawionazostaniedziałalnośćspołecznościżydowskiej
wdziedziniemalarstwa,teatru,architektury,atakżeliteraturywjęzykujidysz
ihebrajskimorazściślezniązwiązanejdziałalnościwydawniczejiprasowej.
LiteraturaŻydówwPolscewokresiemiędzywojennymbyłazjawiskiem
trójjęzycznym.Twórcypisalizarównowjęzykuhebrajskim,jidyszatakżewjęzyku
polskim,czyliwjęzykach,którymiposługiwałasięludnośćżydowskawPolsce.
Napodstawiespisupowszechnegoz1931r.ustalono,żespośródokołotrzech
milionówludnościwyznaniamojżeszowego80%deklarowało,żeichjęzykiem
1J.J.Trunk,Pojln.ObrazyiwspomnieniazŁodzi,Łódź1997,s.83.
