Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Konfrontacjaziemiańsko-inteligenckaprzełomuXIXiXXwieku
25
inteligentów,jakrównieżwformiezabezpieczeniawłasnościiinteresówelityfinan-
sowejorazziemiańskiej.Cowięcej,wśrodowiskutympromowanokoncepcjęko-
alicjireformatorskiegoskrzydłarząduznrozumnąinteligencjąnarodową”
.Byłyto
wizjeskierowaneprzeciwocenianejnegatywnienbiurokracjirosyjskiej”
,azwłaszcza
przeciwfrakcjomzamkniętymnakompromiszPolakami,orazrównolegleprzeciw
polskimpartiomnwywrotowym”
.
Wtymsamymczasieanalogicznepodziałymożnabyłozaobserwowaćwśro-
dowiskachżydowskich.Młodaipolonizującasięinteligencjażydowskaskłaniała
siękunczerwonym”
,zaśżydowskaburżuazjaikonserwatywnirabini-kunbiałym”
.
Szlachtapozostającawswychmajątkachbyładośćambiwalentna,alejednoznacz-
niedołączaładopowstaniadopieropopoparciugoprzeznbiałych”
.Wzależności
odkontekstupodziałtenprzyjmowałróżneformy(choćzasadniczoutrzymywałsię
jakospórpragmatykówzorientowanychnawspółpracęzimperialnymiwładzami
inrewolucjonistów”czyteżnniepokornych”
,zorientowanychnakapitałkulturowy)
itrwałdowybuchurewolucjibolszewickiej.
WkońcuwiekuXIXbliskąziemiaństwuiznacznejczęściburżuazjiugodową
frakcjępolskiegopolawładzyreprezentowaliflirtującyzrosyjskimiliberałami
(wszczególnościnkadetami”
,czyliczłonkamiPartiiKonstytucyjno-Demokratycz-
nej)politycyobozunugodowego”
,tacyjakErazmPiltz,WłodzimierzSpasowiczczy
AleksanderLednicki(Szwarc1991;Zarycki2013).Grupowalisięonim.in.wokół
ZwiązkuPostępowo-Demokratycznego(pedecji),atakżewokółpetersburskiego
tygodnikaKraj.Ichgłównymhasłemstałsiętakzwanytrójlojalizm,awięclojal-
nośćpolitycznawobecwładztrzechmocarstwzaborczych.WłodzimierzSpasowicz
jakolidertegoobozu,ajednocześnieumiarkowanyantyklerykałirosyjskinpań-
stwowiec”
,awięclojalista,opowiadałsięjednocześnieprzeciwnacjonalizmowi
isocjalizmowi.ZkoleiAleksanderŚwiętochowskiproponowałradykalny(można
gonazwaćmieszczańsko-laickim)programodrzuceniapostszlacheckiegoroman-
tyzmu.ZałożonyprzezŚwiętochowskiegoZwiązekPostępowo-Demokratycznypo-
zostawałwbliskichrelacjachzPPS-emirosyjskimnkadetami”
.Jegoszeregizasilali
znaczącyprzedstawicielepolskiejburżuazji,jakJerzyWięckowski,StanisławAlek-
sanderKempner,HenrykNatanson(wiceprezesBankuHandlowego),wmniej-
szymstopniuobecnibyliwnimziemianie.WDumieśrodowiskotowchodziło
wsojuszzŻydowskimKomitetemWyborczym,ajednymzposłówtegośrodowiska
byłwybranyw1906r.AleksanderLednicki.
Wtymsamymczasieznacznaczęśćpolskiejarystokracjiutrzymywałado-
bre,choćniezawszepublicznieafiszowanerelacjezdworemcarskim,zaśpolska,
aszczególnieambiwalentnanarodowoczęśćburżuazjiszukałaoparciawpań-
stwachzaborczychiichdworach.Ziemiańsko-konserwatywnaczęśćobozuugo-
dowegokoncentrowałasięwokółStronnictwaPolitykiRealnejidziennikaSłowo,
naktóregołamachpojawiłasięnotabeneporazpierwszyTrylogia.Obózkonserwa-
tywnysilnieidealizowałwtymczasierolęszlachtyinegowałpotrzebęeuropeizacji
wwymiarzekulturowym.ZmiennąpostawęreprezentowałanatomiastNarodowa
Demokracja,wspierającpoczątkowopragmatyczniesiłykonserwatywneImperium
