Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Rozdział1.HistorycznaspuściznaszlachtywPolsce
dlaktórychziemiajestjednocześniegłównymźródłemdochodów.Wramachtego
kryteriumstosowanopojęcianwiększawłasność”lubnwięksirolnicy”
.
JakzwracauwagęTadeuszEpsztein(2007),upadekwielkichfortunmagnackich
byłprocesem,któryzacząłnabieraćtempajużnaprzełomieXVIIIiXIXwieku.Po-
czątkowomajątkibiedniejącychrodzinmagnackichkupowalibogacącysięprzed-
stawicieledrobnejszlachty,azczasemrównieżcorazwięcejosóbspozaszlachty.
ZdaniemEpszteina(2007)niewpłynęłotojednakwcalenazmianęwsposobach
definiowaniaziemiaństwaiwdalszymciąguzdawałasięprzeważaćdefinicjaspo-
łeczno-kulturowa,bowiemmezalianslubbrakodpowiednichstosunkówtowarzy-
skichokazywałsięczęstowiększymproblememwuznaniuprzynależnościdozie-
miaństwaniżprzejściowekłopotymaterialne.Wymiernymprzejawemwyższości
nziemiaństwaherbowego”byłonp.zaproszenienajedenzrautóworganizowanych
przezIgnacegoPaderewskiegowyłączniearystokracji,alenieziemianbeztytułów
(Mich2000,s32).Należyjednakprzyznać,żemimoprzewagiczynnikówspołecz-
no-kulturowychnaprzełomieXIXiXXw.konkurowałyzesobąróżnepropozycje
definicyjne,coświadczyoaktywnejredefinicjikategoriiziemiaństwajakosubsty-
tutukluczowejwkrajachzachodnichkategoriiburżuazji.
JakpokazałtoWłodzimierzMich(2000),ziemiaństwonapoczątkuXXw.do-
świadczałopoważnychkonsekwencjinarastającegokryzysuekonomicznegoipo-
litycznegowPolsce.Niezdołałostworzyćwłasnegoobozupolitycznego,niemiało
więcwyraźnejreprezentacjipolitycznejdlaobronywłasnychinteresów,nieudała
sięteżziemianompo1918r.próbawyartykułowaniaspójnejpolitycznieideologii.
Wśródpropozycjizmierzającychdobudowytakiejideologiiprzeplatałysięidee
solidaryzmu,przedstawiająceziemiaństwojakointegralnączęśćnarodu,któremu
musionosłużyć,alebędącjednocześniepowołanymdofunkcjiprzywódczych.
Potencjalnysojusznikziemiaństwa,czyliendecja,pozostawaławobectychpropo-
zycjizwyklekrytyczna.Pomimotegowiększośćziemiaństwapopieraławłaśnieją,
podpisującsięjednakprzedewszystkimpodjejhasłaminnarodowymi”
,anieeko-
nomicznymi,którepostrzeganojakoszkodliwedlainteresówobywateliziemskich.
Punktemzwrotnymwdziejachtejgrupyokazałasięrewolucjapaździerniko-
wa1917roku.Wjejwynikunastąpiłanieodwracalnautratanajwiększychmająt-
ków,któreleżałynaziemiachprzejętychprzezbolszewikówiktórestanowiłydo-
minującączęśćzasobówdawnejpolskiejelitypieniądza.Wrazzutratąmajątków
ziemskichpostępowałatakżeutratakapitałufinansowego,któradotknęławnaj-
większymstopniumieszczańskączęśćówczesnychelit.Cobardzoznaczące,taka-
tastrofa,łączącasięzwielomadramatycznymiepizodamiludobójstwa,nieznalazła
swojegoznaczącegoodbiciawsferzepublicznejinieweszładopolskiejpamięci
historycznej,kształtowanejjużwówczasprzezinteligencję.Głosyprotestuziemian
dotycząceutratymajątkówpozostałyprawieniesłyszane(np.Grocholski1929),co
więcej,kresowcy,utyskującnabrakspołecznegozainteresowania,krytykowanibyli
zautożsamianieojczyznyzeswoimmajątkiem.Niekiedyterminnpolskistanpo-
siadania”
,którymposługiwalisię,byprzedstawićswestratyjakoczęśćnarodowej
katastrofy,traktowanybyłjakoncudaczny”
.Podobniesłabebyłouznaniedlaich
