Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sporyodefinicjęistatusziemiaństwawpolskiejprzestrzenispołecznej
29
postrzeganiakresowychmajątkówidworówjakongniazdkulturypolskiej”
.Wtej
ziemiańskiejretoryceinteligencjadoszukiwałasiępróbtraktowaniajakozasługi
samegofaktudziedzicznegoposiadaniaziemi.Siebiezaśprezentowałanatymtle
jakoobrońcędobrapublicznego,wprzeciwieństwiedokoncentrującejsięnapry-
watnychdobracharystokracji.StratyziemiaństwanaWschodziebyłyopisywane
główniewniszowychpismachśrodowiskowych(Kucharski1999),apewnymwy-
jątkiempotwierdzającymtęregułęjestpowieśćZofiiKossak-SzczuckiejPożoga,
któraprzebiłasiędoszerszejświadomościjakoudanapromocjawizjiziemiańskiej
katastrofy.Nieweszłaonajednaknigdydokanonówlekturnarównizinteligencką
interpretacjątegookresuhistorii.
Możnaszerzejdowodzić,żeznaczenierewolucjibolszewickiejdlaukształto-
waniaspecyficznejhierarchiispołeczeństwabyłoiwdużymstopniupozostajedo
dziśniedocenione.Przypomnijmytymczasem,żeImperiumRosyjskiedoroku
1914kontrolowałowiększośćdawnychziempolskich.Tonajegoterytoriumza-
mieszkiwaławiększośćżyjącejwówczasludnościpolskojęzycznej.Coniemniej
ważne,naobszarzeImperiumRosyjskiegoznajdowałasiętakżewiększośćmająt-
kówziemskichifinansowychbędącychwówczaswrękachpolskich.Turównież
winstytucjachpublicznychpracowałanajwiększaliczbaPolakównastanowiskach
wymagającychwyższegowykształcenia,wszczególnościnauczycieli,urzędników
czylekarzy(Chwalba1999).
Wefekcieupadkutrzechkontrolującychterytoriapolskieimperiówipowoła-
niaw1918r.państwapolskiegonazywanegodziśIIRzecząpospolitą,ważnepozy-
cjewnowym,jużzinstytucjonalizowanympoluwładzyobjęłyelityinteligenckie.
Trzebajednocześnieprzypomnieć,żebyłytośrodowiskaznaczącoodrębneod
tychfrakcjiinteligencji,którezdobyływładzęporewolucjibolszewickiejwRosji.
PopierwszemieliśmywPolscedoczynieniazinteligencjązorientowanąwswojej
większościnarodowo,podrugiezaśsiłyradykalnierewolucyjnewpolskimpolu
władzyzostałyzmarginalizowane.Scenapolitycznapodzieliłasięnaczęśćlewi-
cową,zPolskąPartiąSocjalistyczną(PPS)naczele,iprawicową,zwiodącąrolą
NarodowejDemokracji,alejednocześnieniezamknęłasięprzedprzedstawicielami
elit,którewRosjizpolawładzyzostałyusunięte,awięcarystokracji,ziemiaństwa
iburżuazji.PozycjatychostatnichbyłajednakwIIRzeczypospolitejsłaba,bowiem
straciłyoneznacznączęśćdawnegostatususymbolicznego,aprzedewszystkim
dawnychkapitałów,któreznalazłysiępodkontroląsowiecką,załamałysiębądź
silniepodupadły.
DoskonałymprzykłademtakiegoosłabieniaburżuazjimożebyćhistoriaBan-
kuHandlowegowWarszawie.Tenbankzostałzałożonyw1870r.przezelityzie-
miańskie,reprezentowaneprzezpierwszegoprezesaJózefaZamoyskiego,imiesz-
czańskie,podprzewodnictwemLeopoldaKronenberga.BankHandlowybyłjedną
zwiększychinstytucjifinansowychImperium,ajegofiliapetersburskaposiadała
kapitałyprzewyższająceznaczniezasobywarszawskiejcentrali(Landau,Toma-
szewski1995).Porewolucjipaździernikowejbankstraciłnietylkoswąnajważ-
