Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.Gawęcki(red.),
Ż
ywieniecz
ł
owieka.Podstawynaukio
Ż
ywieniu,Warszawa2010
ISBN978-83-01-16320-4,©byWNPWN2010
wzbogacającswepożywieniewmięsodzikichzwierząt.Nabycieprzezplemiona
zbieracko-łowieckieprzedzgórą400000latumiejętnościrozniecaniaognia
umożliwiłozwiększenieasortymentujadalnychpokarmówiichprzyswajalności.
Kolejnymetapemwpozyskiwaniupożywieniabyłoprzejściedouprawyroli
ihodowlizwierząt,któregopoczątekmiałmiejscewzachodniejAzjiiEgipcie
przed10000lat(wokresiemezolitu),awEuropieokoło5000lattemu(wneoli-
cie).Stopnioweupowszechnianiesięrolnictwaiobejmowanieużytkowaniemrol-
niczymcoraztonowychobszarówznacznieułatwiłoludziomzaspokajanieich
potrzebpokarmowych.Stworzyłotopodstawyrozwojudawnychcywilizacji,zktó-
rychkażdawiązałasięzokreślonąroślinąuprawną:np.cywilizacjachińska
opierałasięnauprawieryżu,cywilizacjebasenuMorzaŚródziemnego(Babilon,
Egipt,GrecjaiRzym)nauprawiepszenicy,acywilizacjeInków,MajówiAzte-
ków–nauprawiekukurydzy.Testarożytnecentracywilizacjiodpowiadają
wprzybliżeniuokreślonymprzezWawiłowaiTischlerasiedmiuośrodkompo-
chodzeniaroślinuprawnych,umiejscowionym:wAzjiPołudniowo-Zachodniej,
wbasenieMorzaŚródziemnego,naWyżynieAbisyńskiej,wIndiach,wAzji
Południowo-Wschodniej,wAmeryceŚrodkowejorazwboliwijsko-peruwiańskim
regioniegórskim.Dalszyilościowyijakościowypostępwpozyskiwaniużywności
byłzwiązanyzintensyfikacjąprodukcjiroślinnejizwierzęcej,dokonującąsię
dziękirozwojowiagrotechniki(nawadnianie,płodozmian,nawożenie,mechani-
zacja,chemizacja)orazwprowadzaniunowychodmianrośliniraszwierząt.
Wprawdziewszystkiewspółczesneroślinyuprawneizwierzętahodowlanepocho-
dząoddzikichprzodków(którychwwieluprzypadkachdziśpróżnobyszukać),
aleprzeważnieróżniąsięodnichbardzowyraźnie.Naprzykładdzikawinorośl
europejskaVitisvinifera,będącarozdzielnopłciowąroślinąrodzącądrobneowo-
ceskupionewgronaomasie50–60g,stałasiępodstawądowyhodowaniaprawie
3000odmianuprawnychoowocachniekiedykilkunastokrotniewiększych,któ-
rychgronaważądziś6–7kg.Podobniemasięrzeczzezwierzętami,ztymżeich
udomowienieiwprowadzeniedohodowlinastępowałoczęstoniezależnieodsie-
biewodległychczęściachglobuibazowałonaróżnychdzikichprzodkach.Dla-
tegoteżzaantenatówbydłamogąuchodzić:udomowionewEuropieturduży
iżubr,wIndiach–turindyjski,bawółiguar,wAmerycePołudniowej–watusi
iguanako,wAmerycePółnocnej–bizonikaribu,wIndonezji–banteng,wAfry-
ce–zebuiwielbłąd,awArktyce–renifer.
Niebagatelnąrolęwrozszerzaniuasortymentudostępnychproduktówżyw-
nościowychodgrywałoiodgrywaprzetwórstwo,sięgającekorzeniamineolitu,
kiedytoprawdopodobniestosowanojużsuszenie,wędzenieisolenie.Odkrycie
przezAppertaw1810rokumożliwościzabezpieczeniażywnościprzedzepsuciem
przezogrzewaniejejwzamkniętychnaczyniachdałopoczątekrozwojowimetod
utrwalaniażywnościipozwoliłowznacznejmierzeuniezależnićspożywanie
pokarmówodczasuichpozyskania.Podobnieodmiejscapozyskaniauniezależ-
niałjerozwijającysięhandelżywnością(począwszyodwymianyzbożanaoliwę
iwino–wstarożytności,przeztzw.handelkorzenny–wśredniowieczu,apóźniej
handelkolonialny,powspółczesneorganizacjemiędzynarodowe,skupiające
14
