Wstęp do filologii słowiańskiej

Leszek Moszyński

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-14720-4

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2006

Liczba stron:

411

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Moszyński, Leszek. Wstęp do filologii słowiańskiej. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, 411 s. ISBN 978-83-01-14720-4

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Moszyński, L.

T1 Wstęp do filologii słowiańskiej

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2006

SN 978-83-01-14720-4

Bibliografia BibTex:

@Book{ 260, author = "Moszyński, Leszek", editor = "", title = "Wstęp do filologii słowiańskiej", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2006", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-14720-4" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Moszyński, Leszek

ED -

TI - Wstęp do filologii słowiańskiej

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2006

SN - 978-83-01-14720-4

ER -

Netografia (standard APA):

Moszyński, Leszek. Wstęp do filologii słowiańskiej [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006 [dostęp: 14 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/wstep-do-filologii-slowianskiej-leszek-moszynski-260.

językoznawstwo

Jedyny w Polsce podręcznik zawierający systematyczny i przystępnie napisany wykład wiedzy ogólnoslawistycznej!
Nowe wydanie, zaktualizowane o wyniki ostatnich badań!

Podręcznik:

podaje informacje dotyczące poc...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-14720-4

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2006

Liczba stron:

411

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Przedmowa14
Przedmowa do drugiego wydania16
CZĘŚĆ PIERWSZA. Pismo i teksty18
Rozdział I. Pismo18
1. Czy istniało pismo pogańskich Słowian?18
2. Związek rodzaju pisma z obrządkiem religijnym20
Przyswajanie alfabetu łacińskiego21
3. Pisowonia niezłożona21
4. Pisownia złożona25
5. Reformy XV wieku: Hus i Parkoszowic30
6. Nowe alfabety słowiańskie oparte na łacince32
Przyswajanie alfabetu greckiego. Cyrylica36
7. Charakterystyka alfabetu greckiego36
8. Pierwsze próby pisania literami greckimi37
9. Powstanie cyrylicy39
10. Historia poglądów na powstanie cyrylicy40
11. Jaki Psałterz i Ewangelię czytał Konstantyn w Chersonie?41
12. Stosunek cyrylicy do pisma greckiego43
13. Pochodzenie nowych liter cyrylskich45
14. Cyrylski system cyfr47
15. Dalsze losy cyrylicy48
Głagolica, oryginalne pismo słowiańskie54
16. Powstanie głagolicy54
17. Cel i przyczyny stworzenia nowego pisma słowiańskiego55
18. Paleograficzne źródła głagolicy56
19. Źródła poznania głagolicy59
20. Wartość cyfrowa głagolicy62
21. Porządek liter głagolskich62
22. Różnice systemowe między głagolicą a cyrylicą62
23. Dowody starszeństwa głagolicy63
24. Cztery fazy rozwojowe okrągłej głagolicy66
25. Czy okrągła głagolica dostarła do Krakowa i Wiślicy?68
26. Dalsze losy głagolicy69
27. Chorwacka głagolica w Czechach i Polsce71
Nie-Słowianie73
Rozdział II. Historyczne tło powstawania pisma i tekstów słowiańskich73
28. Związek początków piśmiennictwa słowiańskiego z historią ówczesnej Europy73
29. Cesarstwo Rzymskie Zachodnie73
30. Cesarstwo Rzymskie Wschodnie. Bizancjum74
31. Germanie75
32. Germanie wschodni - Goci79
33. Germanie północni - Waregowie i Rusowie81
34. Germanie zachodni - Frankowie, Niemcy82
35. Niesłowiańscy mieszkańcy Panonii84
36. Wschodni sąsiedzi Słowian85
Kościół chrześcijański87
37. Czy na ziemiach zamieszkanych przez Praskowian istniał niesłowiański substrat i jaki?87
38. Zasięg chrześcijaństwa w Europie przed chrystianizacjś Słowian87
39. Początki chrystianizacji Słowian - misja salzbursko-akwilejską88
40. Misja konstantynopolitańska90
41. Misja Cyryla i Metodego90
42. Misja moguncka, hamburska i magdeburska91
43. Polska91
44. Wprowadzenie ery chrześcijańskiej91
45. Biblia i liturgia94
46. Organizacja kościelna95
47. Schizma wschodnia96
Słowianie97
48. Początki polityczne Słoweńców, Chorwatów i Serbów97
49. Bułgarzy i Macedończycy99
50. Ruś100
51. Lechici101
52. Słowacy i Czesi102
53. Rzesza wielkomorawska104
54. Wielkie Morawy w świetle badań archeologicznych105
55. Rola misji kościelnej w historii Wielkich Moraw107
56. Źródła do poznania działalności misji słowiańskiej na Morawach108
57. Postaci Cyryla i Metodego109
58. Przebieg misji wielkomorawskiej111
59. Walka o równouprawnienie języka słowiańskiego w liturgii113
60. Najbliżsi uczniowie Cyryla i Metodego114
Rozdział III. Teksty116
Zewnętrzna strona tekstów starosłowiańskich116
61. Teksty pisane na pergaminie116
62. Sposób pisania119
63. Skróty120
64. Tempo pisania122
65. Najstarsze ośrodki piśmiennictwa starosłowiańskiego122
66. Teksty starosłowiańskie pisane na innych materiałach123
67. Najstarsze druki słowiańskie125
68. Wydania tekstów rękopiśmiennych127
69. Problem transliteracji128
70. Tłumaczenia a teksty oryginalne130
71. Najstarsze zachowane teksty staro-cerkiewno-słowiańskie wobec oryginałów Cyryla i Metodego130
72. Dwa okresy w historii każdego rękopisu130
73. Dziwne losy niektórych rękopisów131
74. Pojęcie kanonu staro-cerkiewno-słowiańskiego132
Teksty religijne133
75. Nazwy tekstów staro-cerkiewno-słowiańskich133
76. Podział tekstów ze względu na ich treść133
77. Teksty biblijne133
78. Tetraewangelia134
79. Jak powstał staro-cerkiewno-słowiański przekład czterech ewangelii135
80. Późniejsze rewizje przekładu Cyryla i Metodego136
81. Sposób cytowania materiału językowego z tekstów ewangelicznych. Wersety138
82. Przykłady staro-cerkiewno-słowiańskich tekstów ewangelicznych138
83. Inne księgi Nowego Testamentu157
84. Psałterz160
85. Pozostałe księgi Starego Testamentu164
86. Teksty liturgiczne165
87. Mszały165
88. Ewangeliarz-aprakos168
89. Wewnętrzny układ ewangeliarzy-aprakosów169
90. Tetraewangelia jako księgi liturgiczne169
91. Lekcjonaria170
92. Inne teksty liturgiczne170
93. Modlitewniki173
94. Literatura patrystyczna175
95. Zbiory homilii175
96. Pateryk178
97. Traktaty teologiczne179
Teksty świeckie182
98. Traktaty historyczne182
99. Teksty prawnicze184
100. Inskrypcje190
101. Listy190
102. Pierwsze wiersze słowiańskie191
CZĘŚĆ DRUGA. Język194
Rozdział IV. Język prasłowiański194
Wiadomości ogólne194
103. Co to jest pokrewieństwo językowe?194
104. Słowiańska rodzina językowa195
105. Język prasłowiański jako wspólne źródła wszystkich języków słowiańskich196
106. Metody rekonstrukcji języka prasłowiańskiego197
107. Względna i bezwzględna chronologizacja prasłowiańskich procesów językowych199
108. Dynamiczne pojmowanie języka prasłowiańskiego199
109. Język prasłowiański jako fakt historyczny200
110. Problem etnogenezy Słowian200
111. Metody badania pierwotnego zasięgu języka prasłowiańskiego, czyli praojczyzny Słowian200
112. Poglądy polskich uczonych na praojczyznę Słowian202
113. Kiedy istniał język prasłowiański?207
114. Pochodzenie nazwy Słowianie207
115. Przynależność Słowian do indoeuropejskiej rodziny językowej208
116. Języki indoeuropejskie208
117. Podział języków indoeuropejskich na grupy kentum i satem210
118. Okres wspólnoty językowej bałto-słowiańskiej211
119. Rozwój języka prasłowiańskiego211
Fonetyka i fonologia212
120. Zasób samogłosek języka praindoeuropejskiego212
121. Apofonia, czyli praindoeuropejska obocznosć samogłoskowa214
122. Zwycięstwo opozycji przednia - tylna: podstawowa zmiana epoki bałto-słowiańskiej215
123. Problem defonologizacji sonantów216
124. Tak zwane "prawo Fortunatowa-de Saussere´a"217
125. Główne tendencje rozwojowe prasłowiańskiego systemu samogłoskowego219
126. Zastąpienie praindoeuropejskiej opozycji iloczasowej przez prasłowiańską opozycję barwy samogłoski219
127. Jery220
128. System prozodyczny w końcowej fazie prasłowiańskiej wspólnoty językowej221
129. Prawo sylab otwartych222
130. Monoftongizacja dyftongów222
131 Zmiania *u1 y222
132. Powstanie samogłosek nosowych224
133. Rozwój grup typu ort- i tort-224
134. Zmiany samogłoskowe wywołane tendencją do synharmonizmu sylabowego225
135. Zasób spółgłosek języka praindoeuropejskiego i zmiany przedsłowiańskie227
137. Zagadnienie opozycji dźwięczności w języku prasłowiańskim229
138. Spółgłoski protetyczne230
139. Spółgłoski wstawne231
140. Zmiany związane z prawem sylab otwartych231
141. Śródgłosowy charakter wygłosu przyimków233
142. Rozwój spółgłosek w połączeniu z jotą: powstanie spółgłosek palatalnych233
143. Defonologizacja joty236
144. Miękczący wpływ samogłosek szeregu przedniego. Palatalizacja pierwsza spółgłosek tylnojęzykowych236
145. Palatalizacja druga237
146. Palatalizacja progresywna zwana baudoinowską239
Morfologia240
147. Elementy morfologiczne wyrazu prasłowiańskiego240
148. Pochodzenie rdzeni wyrazów prasłowiańskich241
149. Słowiańskie słowniki etymologiczne243
150. Afiksy243
151. Przedrostki244
152. Relikty praindoeuropejskiego infiksu nosowego244
153. Różne funkcje przyrostków245
154. Przyrostki słowotwórcze245
155. Przyrostki formotwórcze246
272. Najstarszy literacki język Słowian246
156. Pojęcie praindoeuropejskiego tematu wyrazowego247
Rzeczownik248
157. Końcówki fleksyjne248
158. Trójczłonowa budowa praindoeuropejskich wyrazów samodzielnych248
159. Praindoeuropejskie postawy prasłowiańskiego systemu deklinacyjnego248
160. Zagadnienie rodzaju gramatycznego249
161. Najważniejsze zmiany okresu przedsłowiańskiego250
162. Los praindoeuropejskich tematów spółgłoskowych i formacji atematycznych251
163. Zmiany wywołane procesami fonetycznymi253
164. Zastąpienie praindoeuropejskiego trójczłonowego systemu morfologicznego przez prasłowiański system dwuczłonowy253
165. Powstanie prasłowiańskiej odmiany palatalnej254
166. Pojęcie końcówek pierwotnych i analogicznych255
167. Kategoria liczby255
168. Zasób form prasłowiańskiej deklinacji257
169. Przyimki259
170. Narodziny kategorii żywotności260
171. Częstotliwość poszczególnych opisów deklinacyjnych261
172. Rozwój końcówek prasłowiańskich262
173. Tematy na *-o- i *-jo-263
174. Tematy na *-a- i *-ja-265
175. Tematy na *-u- oraz *-i-267
176. Tematy na dawne *-u- długie267
177. Tematy spółgłoskowe267
178. Sposób opisu formy rzeczownika269
179. Adwerbalizacja martwych form przypadkowych rzeczownika269
Przymiotnik270
180. Praindoeuropejskie podstawy prasłowiańskiego przymiotnika270
181. Rodzaj gramatyczny rzeczownika a forma rodzajowa przymiotnika271
182. Uogólnienie przymiotników *-o i *-a-tematowych w języku prasłowiańskim271
183. Relikty dawnych przymiotników *-i- i *-u-tematowych272
184. Powstanie złożonej formy odmiany przymiotnika273
185. Stosunek form prostychdo złożonych275
186. Klasyfikacja znaczeniowa przymiotnika277
187. Przymiotniki jakościowe277
188. Kategoria stopnia277
189. Stopniowanie regularne278
190. Stopniowanie nieregularne279
191. Przymiotniki relacyjne280
192. Przymiotniki dzierżawcze280
193. Przymiotnikowy charaktery innych części mowy281
194. Subiektywizowaie przymiotników281
195. Powstawanie przysłówków281
Liczebnik282
196. Czy prasłowiański liczebnik był oddzielną częścią mowy?282
197. Liczebniki główne pochodzenia zaimkowego283
198. Liczebniki główne pochodzenia przymiotnikowego284
199. Liczebniki główne pochodzenia rzeczownikowego285
200. Liczebniki złożone286
201. Liczebniki porządkowe286
Zaimek287
202. Inne liczebniki287
203. Osobliwy charakter zaimków287
204. Pierwotna budowa zaimków288
205. Odmiana zaimków -o-/-a- tematowych289
206. Relikty odmiany zaimków *-i-tematowych291
207. Zaimki podmiotu292
208. Zaimki dopełnienia293
209. Paradygmat zaimków podmiotowo-dopełnieniowych295
210. Zaimki przydawki295
211. Zaimki wskazujące295
212. Zaimki dzierżawcze296
213. Inne zaimki przydawki297
214. Zaimki okoliczników300
Czasownik301
215. Praindoeuropejskie podsawy koniugacji prasłowiańskich301
216. Dwa tematy czasownikowe302
217. Temat czasu teraźniejszego. Podział na koniugacje302
218. Temat bezokolicznika303
219. Związki między tematem czasu teraźniejszego i tematem bezokolicznika304
220. Oboczności rdzenne305
221. Supletywizm305
222. Słowotwórcze kategorie czasownika306
223. Kategorie aspektu306
224. Morfologiczne środki wyrazu kategorii aspektu307
225. Kategoria częstotliwości-ciągłości308
226. Inne kategorie czasownikowe309
227. Kategoria trybu309
228. Tryb oznajmujący309
229. Kategoria czasu309
230. Kategoria osoby310
231. Kategoria liczby310
232. Czas teraźniejszy310
233. Wyjątkowe formacje czasu teraźniejszego313
234. Czas przeszły313
235. Aoryst313
236. Aoryst prosty zwany asygmatycznym314
237. Aoryst sygmatyczny314
238. Imperfectum316
239. Czas przyszły317
240. Problem czasów względnych317
241. Tryb rozkazujący319
242. Tryb warunkowy321
243. Wyrazy modalne322
244. Kategoria strony323
245. Strona czynna324
246. Strona bierna325
247. Strona zwrotna i medialna325
248. Czasownikowe formacje imienne326
249. Bezokolicznik326
250. Supinum327
251. Imiesłowy328
252. Adiektywizacja imiesłowów329
253. Substantywizacja imiesłowów329
254. Participium praesentis activi329
255. Participium praeteriti activi I331
256. Participium praeteriti activi II331
257. Participium praesentis passivi332
258. Participium praetiriti passivi332
259. Sposób opisywania form czasownikowych333
260. Rzeczowniki gerundialne333
Dialekty języka prasłowiańskiego334
Rozdział V. Język cerkiewnosłowiański334
261. Co to jest zróżnicowanie dialektalne języka334
262. Trudnosci w poznaniu podziału dialektalnego języka prasłowiańskiego336
263. Prace Tadeusza Lehra-Spławińskiego336
264. Najstarsze zróżnicowanie dialektalne wschód - zachód336
265. Powstanie opozycji dialektalnej północ - południe338
266. Zmiany dialektalne VI - VIII w338
267. nowotwory północnosłowiańskie338
268. Nowotwory południowosłowiańskie340
269. Różny na pólnocy i na południu rozwój tej samej tendencji językowej340
270. Zmiany dialektalne w IX w341
271. Ogólna sytuacja językowa Słowian w IX w344
Język staro-cerkiewno-słowiański346
273. Ponaddialektalny charakter języka staro-cerkiewno-słowiańskiego346
274. Ojczyzna języka staro-cerkiewno-słowiańskiego347
275. Nazwa języka staro-cerkiewno-słowiańskiego347
276. Trzy stadia rozwojowe języka staro-cerkiewno-słowiańskiego348
277. Przedmiot badań paleoslawistycznych348
278. Genus proximum języka staro-cerkiewno-słowiańskiego348
279. Osobliwości fonetyczne języka staro-cerkiewno-słowiańskiego349
280. Fonetyka zapożyczeń greckich351
281. Osobliwości staro-cerkiewno-słowiańskiej deklinacji352
282. Osobliwości staro-cerkiewno-słowiańskiej koniugacji352
283. Literackie konstrukcje syntaktyczne352
284. Regionalne odmianki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego354
285. Krótki zarys historii filologii staro-cerkiewno-słowiańskiej355
Młodsze redakcje języka cerkiewnosłowiańskiego356
286. Losy języka cerkiewnosłowiańskiego od XI w356
287. Najważniejsze zmiany systemowe języków słowiańskich od X do XIII w358
288. Dalszy podział słowiańskich zespołów językowych359
289. Próbki tekstów redakcji bułgarskiej i macedońskiej360
290. Próbki tekstów redakcji serbskiej i chorwackiej364
291. Próbki tekstów redakcji ruskiej367
292. Próbka tekstu cerkiewnosłowiańskiego z terenu rumuńskiego371
293. Pierwsze praktyczne gramatyki języka cerkiewnosłowiańskiego371
Spis najważniejszych skrótów i symboli uważanych w tekście374
Bibliografia377
Spis map390
Spis tabel391
Spis ilustracji392
Słowniczek wyrazów cerkiewnosłowiańskich występujących w przytoczonych tekstach i cytatach z zabytków staro-cerkiewno-słowiańskich395

Jap

KralyCze

gnadiediediczuom͞

kraluomCze

Burgermai

Mie

wedneawnotzy.

∫

chemuNeygnad-͞ney

luznyapodany͞beycz

∫

ta͞Budi

chi

chiczknympotomnym

∫

ahamBohuana-

∫

komgeho

∫

truaRadyiethoho

∫

∫∫

kym͞

inawiernypo-

...͞

∫

chemu

KnyezuKnyezu...

Japr

ńemunejgnadnejńemu

kralic

gnade

awńicknympotomnym

kraluom(?)c

bürgermajstruarade

sluńnyapoddanybejć,

wednjeawnocy.

'staBudyńinawe

'isahamBohuana-

'(?)de

'eskomjeho

'dicuom(?)

'eskim,

...

'rny,po-

'toho

knjezu,knjezu...

Większąilośćprzykładówznaleźćmożnawodpowiednichwyborachstarychteks-

tów,tzw.chrestomatiach(zgr.η

‘

χρηστοµα

ϑεια

,,chęćuczeniasię,ochotadonauki,,).

Tekstystaropolskiewydałnp.StefanVrtel-Wierczyński(1886–1963),takżeWitold

Taszycki(1898–1979)iWiesławWydraorazWojciechRyszardRzepka,staro-

czeskieHeinrichKunstmann,aunasEwaiJanuszSiatkowscy,starołużyckieHeinz

Schuster-Šewc,aróżnychjęzykówsłowiańskichT.Lehr-Spławiński(1891–1965).

PisowniazłożonadotarłatakżedoSłowianpołudniowych.Obserwujemyją

zarównowtekstachstarosłoweńskich,jakistarochorwackich.Dlapełnościobrazu

przyjrzyjmysięfragmentomtekstówztychterenów.

OtostarosłoweńskitekstOjczenasz,zapisanywdrugiejpołowieXIVw.wpisow-

nizłożonej(wedługwydaniawchrestomatiiJoz

'egoToporińic

'a):

∫

chana

∫

skyr

∫

ywnebe

∫∫

ichpo

∫

wet

∫

chenubodytwoyeymepridiboga

∫

twutwoye

bodywolatwoyakakorwnebe

∫∫

ichynona

∫

emly.Kruchna

∫

edannydaynam

danna

∫

synoodpu

∫

tinamdalgena

∫∫

ekakorynomyodpu

∫∫

chamona

∫∫

endal(

∫

)ny-

komynona

∫

snewuppellaywedneroy

∫∫

∫

bolena

∫

sre

∫∫

yod

∫

legaamen.

PowstającywXVIw.słoweńskijęzykliterackiposługiwałsiępisowniązłożoną,

ujętąwpewnenormyprzezAdamaBohoric

'a(ok.1520–1598),autorapierwszej

gramatykisłoweńskiejz1584r.Pisowniata,zwanabohoric

'icą,przetrwaławzasa-

dziedopołowyXIXw.,wypartaprzeznową,wzorowanąnachorwackiejgajicy.

OtoprzykładzBibliiDalmatina,zkartydrukowanejw1580r.,wedługfotografii

zamieszczonejwksiążce:F.Ramovń,Zbranodelo,Ljubljana1971,s.143.Obok

tensamtekstwpisowniwspółczesnej,doktórejwprowadzonostosowanywsłow-

nikachznakdługiegorosnącegoakcentunadoiezewzględunawystępującątu

zmianędialektalnąó

៝

−u,ć

៝

−ej.

PERVEBVQVEMOSESSOVE,GENESIS

PrvebukveMojzeńove,Genesis

IMENOVAne,IudouskiBreshith.

imenovane,judovskiBreńit.

I.CAPITVL.

VSazhetkiieBug

inuSemlo.InuSemlaiebila

temnunaGloboko

BoshijieleitalnadVodami.

∫

tatarprasna,inuiebilu

∫

ti,inuDuh

tvarilNebu

I.kapitul.

Vzac

inózemljo.Inózemljajebila

pustatarprazna,inójebiló

temnónaglobokosti,inóDuh

Boz

'jijelétalnadvodami.

'étkijeBógstvarilnebó

CZĘŚĆPIERWSZA•PISMOITEKSTY

Brak wyników

Wstęp do filologii słowiańskiej

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra