Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A2–Przeznaczenieiukierunkowaniekomórki
11
Przeznaczenie
ipotencja
komórki
Podpojęciemprzeznaczeniakomórkirozumiesięokreślenie,wjakie
typykomórekmożesięwykształcićjejpotomstwo,powstającewwyniku
podziałówwtrakcieprawidłowegorozwoju.Zarozwójprawidłowy
uważasiętaki,któryniezostajezaburzonyprzezeksperymentalnemani-
pulacje.Komórkamożesięróżnicowaćnieprawidłowo,jeżelizostanie
umieszczonawśrodowiskuinnymniżnormalne,naprzykładjeżeli
wwynikuprzeszczepieniaznajdziesięwotoczeniukomórek,którezwy-
kleniekontaktująsięznią.Terminupotencjaużywasię,abypodkreślić
pełnemożliwościkomórkiwykształcaniaróżnychtypówwyspecjali-
zowanychkomórek,wewszystkichmożliwychśrodowiskach.Potencja
komórkijestjednązjejwewnętrznychwłaściwościimożebyćwiększa
lubrównaprzeznaczeniu.Zkoleiprzeznaczeniekomórkizależyodjej
potencjiiwpływówśrodowiska,wktórymsięznajduje(tj.odkontaktów
zinnymikomórkamizarodka).
Wrozwojuzwierzątprzeznaczeniekomórkiijejpotencjaulegają
stopniowemuograniczeniu.Naprzykład,uzarodkamyszywstadium
16-komórkowymkażdyblastomerjesttotipotencjalny,coznaczy,że
potencjalniemożesięwykształcićwkażdytypkomórki,jeżelizostanie
przeniesionydociałainnegozarodka.PóŹniej,wstadiummoruli,ko-
mórkiróżnicująsięnawewnętrzneorazzewnętrzne,tworzącetrofekto-
dermę(tematF1).Ciałozarodkapowstajezkomórekwewnętrznych,
któreróżnicująsięwtrzywarstwyzarodkowe,aponadtotworząstruk-
turypozazarodkowe.Wtejfazieposzczególnekomórkitegozespołusą
pluripotencjalne,tj.ichpotomstwomożewykształcaćniektóretypy
komórek,aleniesąnadaltotipotencjalne,ponieważniemogąznich
powstawaćwszystkietypykomórek,awięcprzeznaczenietegopotom-
stwazostajeograniczone.Ograniczanielosówkomórekpostępujetak
długo,ażzostanąoneostatecznie(granicznie)zróżnicowane(wkażdym
następnympodzialepotomstwokomórkimożewykształcaćsiętylko
wokreślonytyp).Niektórekomórkidojrzałegoorganizmu,jakhepato-
cyty,dzieląsięciągle,aletworzątylkoidentycznepotomstwo.Inne
komórki,np.dojrzałeneurony,niedzieląsię.Wyjątkowesąkomórki
macierzyste(ang.stemcells),ponieważniesąoneostateczniezróżni-
cowane.Zamiastwytwarzaćdwieidentycznekomórki,wwynikudziele-
niasiętworządwienierównowartościowekomórkipotomne,zktórych
jednaulegaostatecznemuzróżnicowaniu(rys.3).Drugakomórkapotom-
nazastępujekomórkęwyjściowąiwtensposóbkomórkimacierzyste
mogąsięstalenamnażaćworganizmie,comaznaczeniewprawid-
komórka
macierzysta
hepatocyt
komórka
macierzysta
hepatocyt
keratynocyt
hepatocyt
komórka
macierzysta
keratynocyt
Rys.3.Porównanieostatecznegoróżnicowaniasięhepatocytuznieostatecznym
różnicowaniemsiękomórkimacierzystej
