Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1EtiologiaiepidemiologianowotworówzłośliwychwPolsceinaświecie
zachorowalnośćnotujesięwEuropieŚrodkowej(Czechy,
Słowacja,Węgry)iwKoreiPołudniowej.Zachorowania
występująokołodwukrotnieczęściejwpopulacjimęż-
czyznniżkobiet.Nowotworyjelitagrubegostanowią
czwartąnajczęstsząprzyczynęzgonu(694tys.;8,5%zgo-
nównowotworowychnaświecie).Umieralnośćkobietjest
niższaniżmężczyzn.Najwyższewspółczynnikiumieralno-
ściuobupłcinotujesięwEuropieŚrodkowejiWschod-
niej(20/105dlamężczyzn,11,7/105dlakobiet),anajniższe
wAfryceZachodniej(odpowiednio3,5/105i3,0/105).
WEuropierozkładzachorowalnościnanowotworyjelita
grubegoniepokrywasięzrozkłademumieralności–kraje
owysokiejzachorowalności(EuropaZachodniaiPół-
nocna)charakteryzująsięstosunkowomałąumieralno-
ścią(zwyjątkiemPortugalii),azkoleiwkrajachoniskim
iśrednimryzykuzachorowania(krajeEuropyŚrodkowo-
-Wschodniej,wtymPolskaikrajebałkańskie)notujesię
najwyższąumieralność.WyjątekstanowiąCzechy,Węgry
iSłowacja,gdzieryzykozachorowaniaizgonunależy
donajwyższychwEuropie.Nowotworyjelitagrubego
odponad40latstająsięcorazpoważniejszymproble-
memwkrajachrozwiniętych(jednazgłównychlokaliza-
cjinowotworowych).Wwiększościkrajówrozwiniętych
utrzymujesięrosnącatendencjazachorowalności.Polska
jestjednymzniewielukrajóweuropejskich,gdziedokońca
pierwszejdekadyXXIw.utrzymywałsięwzrostumieralno-
ści.Wlatach1999–2011tempowzrostuwynosiło0,8%
rocznie,podczasgdywsąsiednichkrajachutrzymywałasię
tendencjamalejąca(Czechyspadeko4,4%rocznie,Słowa-
cjaspadeko1,3%rocznie,Niemcyspadeko2,9%rocznie).
Teróżnicekierunkutrendówsąwynikiemróżnicwprzeży-
walności.Wskaźnik5-letnichprzeżyćwzględnychwPol-
scenależydonajniższychwEuropie:wlatach2000–2007
wynosił45,7%,podczasgdyśredniadlaEuropywynosiła
55,3%,awwielukrajach60%(Szwecja,Niemcy,Szwaj-
caria,Finlandia,Belgia).WprojekcieConcord2wskaź-
nikiprzeżyćzostałyoddzielnieoszacowanedlaokrężnicy
iodbytnicy.WPolscewciągudekady1999–2009dokonał
sięznacznypostępwleczeniutychnowotworów–prze-
żywalnośćpacjentówzrakiemokrężnicywzrosłaz40,1%
upacjentówdiagnozowanychwlatach1995–1999do
50,1%upacjentówdiagnozowanychwlatach2005–2009;
upacjentówzrakiemodbytnicyodpowiednioz36,7%do
46,9%.
Odwielulatpojawiająsiędoniesieniaomożliwości
prewencjipierwotnejrakajelitagrubegozwiązanejze
stosowaniemniesteroidowychlekówprzeciwzapalnych.
Wbadaniuzrandomizacjąwykazano,żestosowanie
300mgaspirynydziennieprzezokoło5latzmniejsza
oniemal40%ryzykozachorowanianarakajelitagrubego
wciągukolejnych10lat.Wwielukrajachsukceswopa-
nowaniuskutkówzachorowanianarakajelitagrubego
zostałosiągniętydziękiwprowadzeniupopulacyjnych
badańprzesiewowych.Dowiedziono,żeskriningwkie-
runkurakajelitagrubegozwykorzystaniemcorocznie
powtarzanegotestunaobecnośćkrwiutajonejwkale
redukujeumieralnośćztegopowoduo16%wpopula-
cjiogólnejio1/
4wśródosóbaktywnieuczestniczących
wskriningu.Wskriningurakajelitagrubegojakotest
przesiewowywykorzystywanesąrównieżsigmoidosko-
piaikolonoskopialubłączysiętewszystkietrzymetody.
Szczególnieefektywnewydająsięsigmoidoskopiaikolo-
noskopia–badaniaepidemiologicznewskazująna35%
redukcjęumieralności,aletakżezachorowalności.Wpro-
spektywnymbadaniuNationalPolypStudyprzeprowa-
dzonymwUSA,wykorzystującymkolonoskopięjako
testprzesiewowy,wykazano53%redukcjęumieralno-
ściizachorowalnościnarakajelitagrubego,cowynika
zmożliwościpodjęciadziałańproflaktycznych(polipek-
tomia).WPolsceuczestnictwowskrininguwykorzystu-
jącymkolonoskopięwynosiło33%(wNorwegii61%,
wSzwecji40%,wHolandii23%).Obecnietrwaocena
nowychmetoddiagnostycznych,takichjak:kolonoskopia
wirtualnaopartanabadaniuMRIlubtomografikom-
puterowej,badaniestolcawceluwykryciamutacjiDNA
typowychdlarakajelitagrubegoorazstosowaniesamo-
bieżnychkapsuł(kolonoskopów).
Nowotworyjelitagrubegosądrugimcodoczęstości
występowanianowotworemwpolskiejpopulacji–rocz-
nienotujesięponad10,3tys.zachorowańmężczyzn
(13%)iponad8,2tys.kobiet(10%).Zgonystanowią11%
zgonównowotworowych,aliczbazgonóww2015r.
wynosiłaponad6800mężczyzni5300kobiet.Liczba
zachorowańizgonówwzrastazwiekiem,począwszy
odpiątejdekadyżycia,przyczymwzrosttenjestszyb-
szyumężczyzn.Większośćprzypadkówzachorowań
(60%)izgonów(ponad70%)występujewstarszychgru-
pachwieku(po65.rokużycia).Zgonyzpowoduraka
jelitagrubegowystępujądwarazyczęściejumężczyzn
niżukobietzarównowPolsce,jakiwinnychkrajach
Europy.Zachorowalnośćmężczyznnanowotworyjelita
grubegowykazujewPolsceznacznądynamikęwzrostu
(1,4%rocznieumężczyznwlatach1996–2015),której
do2010r.towarzyszyłwzrostumieralności,iodtego
momentuutrwaliłasięstabilizacjawspółczynników
umieralnościnapoziomie20/105.Wpopulacjikobiet
odpołowylat90.obserwujesięsłabszywzrostzacho-
rowalności(0,9%rocznieukobietwlatach1994–2015)
iodpoczątkuXXIw.oznakispadkuumieralności.Pol-
skazkrajuniskiegoryzykawpołowieubiegłegowieku
(5–6/105)stałasiękrajemowysokimryzyku,wyższymniż
wwielukrajacheuropejskich.
14
