Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Maurer(red.),Dźwiękimowy,Kraków2009
ISBN:978-83-7850-342-2,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2006
Wstęp
Jednymzistotnychzadańoddziaływaniadydak-
tyczno-wychowawczegowobecdzieciwwieku
przedszkolnymjestprzygotowanieichdoopano-
waniaumiejętnościczytaniaipisania.Umiejętnoś-
citestanąsięzczasemnarzędziamiposzerzania
orazpogłębianiawiedzyosobieiotaczającym
świecieorazjejporządkowania.Stanąsiętakże
podstawąwłasnychpróbkrytycznejocenywie-
dzy,jakrównieżjednymzesposobówspędzania
wolnegoczasu.Istotaprocesówczytaniaipisa-
niawiążesięzprzetwarzaniemsekwencyjnym
isymultanicznyminformacji,tj.zkolejnymko-
dowaniemnastępującychposobieelementów
wporządkuczasowym(np.głosekwsłowie,słów
wzdaniu,zdańwdłuższejwypowiedzi),anastęp-
nie,zrównoczesnymujmowaniemichjakocało-
ściwyższegorzędu(całegosłowa1jakopośred-
niczącegowprzywoływaniutreścipozajęzykowej
wyrazu;całegozdania1jakopośredniczącego
wuświadomieniusobiejegosensu;zestawuzdań,
tworzącychurywektekstu,atakżecałegotekstu
1jakopośredniczącychwuświadomieniusobie
myślizawartychwurywkulubtekścieorazmyśli
przewodniej(Maurer,1995).Opanowanieumie-
jętnościczytaniaipisaniastanowikolejnyetap
rozwojujęzyka,opartywjęzykachalfabetycznych
natworzeniusiętrwałychskojarzeńmiędzygło-
skamiiodpowiadającymiimliterami.
Alfabetjestzdumiewającymwynalazkiem,
prawdopodobnienajwiększymwświecie.Tensys-
temzapisuznaków,reprezentującychfonemyda-
negojęzyka,umożliwiaosobom,którenauczyły
siępłynniemówić,stosunkowoszybkieopanowa-
nieumiejętnościczytaniaipisania.Odbywasięto
zapośrednictwemprzekładanianapisanychwy-
razównaodpowiadająceimsłowa,zktórymijest
skojarzonatreśćpozajęzykowa,czylidoświadcze-
niazmysłoweiemocjonalne,związanezokreślo-
nymiprzedmiotamiisytuacjami.Posługiwaniesię
alfabetemróżnisięjednakodposługiwaniasię
językiemmówionymconajmniejwzakresieświa-
domościfonemówwsłowach.Ekspresjawerbal-
nairozumieniejęzykamówionegodokonująsię
niemalautomatycznie,zestosunkowoniewielką
świadomąkoncentracjąuwaginajegodżwiękach,
któresąreprezentowaneprzezposzczególnelite-
ry.Natomiastdzieciprzygotowującesiędoroz-
poczęciasystematycznejnaukiczytaniaipisania
musząodkryćlubsiędowiedzieć,żejęzykmó-
wionyskładasięzwieluelementów,jakimisą
artykułowanedżwięki,zktórychskładająsięsy-
labytworzącesłowa,atakżezdaniazłożoneze
swoistychukładówsłóworaztekstyzłożoneze
zdańmówionychipisanych.
Sylabyigłoski,czyliteelementysłów,które
1sameniemającżadnegoznaczenia1decydu-
jąoznaczeniusłów,sąbardzoistotnewnabywa-
niuskojarzeńgłoska-literaiopanowaniutechni-
kiczytania.Natychwłaśnieelementachmusimy
skoncentrowaćuwagędzieciwokresienabywa-
niaumiejętnościdekodowania,pozostawiającjak
gdybywtle,awięcnadalszymplanie,treśćwy-
powiedziiformyjęzykazwiązanezrozumieniem
czytanychtekstów.Abywięcdzieckomogłozro-
zumiećznaczeniealfabetu,musinzłamaćnjego
kod,czyliosiągnąćświadomośćfonologiczną.Uz-
mysłowieniesobierolidżwiękówjęzykamówio-
negoniejestjednaktaksamołatwedlawszyst-
kichdzieci.Występująwtymzakresieznaczne
różniceindywidualne,którestanowiągłównyczyn-
nikdeterminującyłatwośćiszybkośćnabywania
umiejętnościczytaniaipisania.Dlaprawidłowego
przebiegutegoprocesukorzystniejszejestjednak,
jeśli1przygotowującdziecidonaukiczytania
ipisania1ukazujemyznaczenietychumiejętno-
ściwspędzaniuwolnegoczasuniżwtedy,gdykła-
7
